Ο θάνατος δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ποινή...

Τετάρτη, 03 Ιανουάριος 2007 00:23

'Ενας θάνατος, όχι από φυσικά αίτια, ούτε από δολοφονικό χέρι, αλλά ως εκτέλεση μιας θανατικής καταδίκης σφραγίζει το τέλος του 2006... Ο θάνατος του Σαντάμ Χουσεϊν.

Οι κατηγορίες που βαραίνουν τον άνθρωπο είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να έχουν αφήσει αδιάφορο κάθε αντικειμενικό παρατηρητή των πραγμάτων. Δεν είναι όμως αντικείμενο των σκέψεων αυτών η διερεύνησή τους, αλλά το νόημα και η αξία της "ποινής" που του επεβλήθη.

Με την πολιτική λογική πρόκειται, ίσως, για μια δραστική προσπάθεια "ξεμπερδέματος" με έναν εχθρό. Πρόκειται όμως, πραγματικά, για "ξεμπέρδεμα"; Κάθε πράξη, πολιτική ή μη, έχει συνέπειες. Και οι συνέπειες εξαρτώνται από τον χαρακτήρα και την ποιότητα της πράξης και όχι μόνο από τις προθέσεις του πράξαντος, όσο ισχυρός και αν είναι αυτός. Πόσο μπορεί η συγκεκριμένη πράξη να συμβάλει στο κλείσιμο του κύκλου της βίας στο Ιράκ; Πόσο μπορεί να συμβάλει στην εξάλειψη ή στην τροφοδότηση της τρομοκρατίας; Αρκεί να σκεφτούμε πόσο ως τώρα συνέβαλε στην ειρήνη και στην αποκατάσταση της τάξης ο πόλεμος που ανέλαβαν οι ΗΠΑ στην περιοχή και το τίμημα που καθημερινά πληρώνουν γι' αυτό... Ο θάνατος, ως πολιτική, αντανακλά μια πρωτόγονη, προσωποκεντρική αντίληψη των πραγμάτων. Και επιφανειακή. Τα πρόσωπα παίζουν σε μια χρονική περίοδο σημαντικό ρόλο στην πορεία των γεγονότων. Εκφράζουν έναν ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο κάποιες ιδέες και καταστάσεις εμφανίζονται. Αλλά δεν είναι αυτά οι ιδέες και οι καταστάσεις. Αυτές είναι απρόσωπες στη φύση τους και πολυπρόσωπες και διαχρονικές στην έκφρασή τους. 'Ενα πρόσωπο, ο Σαντάμ στην προκειμένη περίπτωση, μπορεί να είναι πρωταγωνιστής και ένοχος σε πολλά. 'Εχει συνδεθεί με το αίτιο, αλλά δεν είναι το αίτιο. Το αίτιο, τα αίτια είναι απρόσωπα... "Ξεμπερδεύεις", λοιπόν, με ένα πρόσωπο μη αρεστό, αλλά τι γίνεται με ό, τι αυτό εκφράζει;

Με την εκτέλεση της θανατικής καταδίκης υποτίθεται, όμως, ότι οι Αμερικάνοι στέλνουν και ένα μήνυμα εκφοβισμού προς τους αντιπάλους τους. Αλλά ποιους εκφοβίζει ο θάνατος; Τους καμικάζι που πέφτουν με τα αεροπλάνα στο όνομα του Αλλάχ; Εκφοβίζει τους τρομοκράτες; Μάλλον όχι. Μάρτυρες και ήρωες στις τάξεις των τρομοκρατών προσθέτει ο θάνατος... Και άρα ερεθίζει και προκαλεί την τρομοκρατία. Και, αντικειμενικά, μάλλον τις φοβισμένες μάζες των φιλήσυχων πολιτών σε όλη τη γη τρομάζει ακόμη περισσότερο, αλλά και τις "προκαλεί" να αναζητήσουν τα αίτια του φόβου και να υπερβούν το κλείσιμο στην πλαστή και εύθραυστη ησυχία τους...

Μας δείχνει, λοιπόν, η εκτέλεση αυτή την ψευδαίσθηση της απολυτότητας που χαρακτηρίζει τον τρόπο με τον οποίο σκέπτονται και δρουν οι υπερδυνάμεις και οι δυνάμεις του κόσμου. Με θάνατο τιμωρούν τους μεγαλύτερους εχθρούς τους. Αλλά ο θάνατος δηλώνει και τον φόβο για τον ζωντανό εχθρό... Και άγνοια ίσως για έναν ασφαλή γι' αυτούς τρόπο διαχείρισης της ύπαρξης και της κράτησής του. Δηλώνει πόσο υπερτιμούν την υλική τους ισχύ και τις αρμοδιότητες που αυτή τους απονέμει, αλλά και τον βαθμό ευθύνης με τον οποίο τις διαχειρίζονται. Γιατί αυτοανακηρύσσονται σε υπέρτατο Κριτή της ανθρώπινης ζωής και δράσης.

Πέρα από το πρόβλημα ότι σε δίκες πολιτικών προσώπων η ποινή προδικάζεται από τη σύνθεση του δικαστηρίου και από το ποια πολιτική πλευρά την καθορίζει, ο θάνατος δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ποινή. Δεν είναι μόνο ότι η επιβολή μιας ποινής, όπως η ποινή του θανάτου, υπερβαίνει την δικαιοδοσία της ανθρώπινης δικαιοσύνης. Είναι και επειδή η ποινή του ανθρώπινου νόμου έχει τον χαρακτήρα της πρόληψης νέων εγκλημάτων με κάποια μορφή αποκλεισμού του εγκληματία από την κοινωνία (π.χ. φυλακή), έχει τον χαρακτήρα του παραδειγματισμού των επίδοξων εγκληματιών, αλλά έχει πάντα και τον χαρακτήρα του σωφρονισμού. (Και πρέπει να τον ενισχύει όλο και περισσότερο στον βαθμό που αντιλαμβανόμαστε ότι η συνειδητότητα και η αλήθεια είναι ουσιαστικά μέσα εξάλειψης των δεινών της ανθρωπότητας). Στην θανατική "ποινή", όμως, δεν υπάρχει το στοιχείο αυτό. Δεν αφήνεται το περιθώριο της μετάνοιας, δεν αφήνεται το περιθώριο και η δυνατότητα της βελτίωσης και της εξέλιξης.

Στο κατώφλι του 2007 προκαλούμαστε ως ανθρωπότητα να κάνουμε μερικές διερευνήσεις στα όρια της συνειδητότητάς μας. Καλούμαστε να επανεξετάσουμε αν σεβόμαστε την ανθρώπινη ζωή, αν της δίνουμε -ισχυροί και αδύναμοι, θύτες και θύματα- όση αξία πραγματικά έχει, αν αντιλαμβανόμαστε ότι η υλική δύναμη είναι απόλυτη ή σχετική και με όρια, αν διαχειριζόμαστε υπεύθυνα όση δύναμη κατέχει ο καθένας, είτε πρόσωπο είναι είτε κράτος, αν επιθυμούμε οι πράξεις μας και η ζωή μας να φέρουν την σφραγίδα της εξέλιξης...

Λάμπρος Κουλελής

Ημερομηνία καταχώρησης: 3.1.2007