Τα βάσανα και ο ρόλος τους στην ζωή

Πέμπτη, 08 Μάρτιος 2007 01:51

της Χριστίνας Αρνή

Λέγεται πως τα βάσανα της ζωής προσφέρουν στον άνθρωπο την δυνατότητα ν' αναπτυχθεί και να εξελιχθεί, εάν κατανοήσει τον λόγο υπάρξεώς τους κι αποδεχθεί αυτόν τον «ιδιότυπο ρόλο» τους. Λέγεται επίσης πως τα βάσανα και οι ποικίλοι πόνοι της ζωής εμφανίζονται προκειμένου να αφυπνισθεί εκ νέου το ανθρώπινο πνεύμα και να σταματήσει να υπνώττει μέσα σε εσφαλμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές, μέσα σε αρρωστημένες και επικίνδυνες γι' αυτό συνθήκες.

Ο Βούδδας Γκαοτάμα πρόσφερε μια απάντηση στον άνθρωπο, χιλιάδες χρόνια πριν, σε ό,τι αφορά το αίτιο των ανθρώπινων βασάνων, λέγοντας πως τα ανθρώπινα βάσανα οφείλονται στην άγνοια? ο δε Ιησούς, δύο χιλιάδες χρόνια πριν προέτρεπε τον άνθρωπο να γνωρίσει την Αλήθεια, προκειμένου ν' απελευθερωθεί. Πολλοί άνθρωποι ανά τον κόσμο, αποδεχόμενοι όλα αυτά, προσπαθούν να ανακαλύψουν το «Πώς», ακριβώς διότι το «Γιατί» τους φαίνεται προφανές. Για πολλούς ανθρώπους, το γεγονός της προσωπικής τους άγνοιας είναι τόσο προφανές, που αναλώνουν μία ζωή στο να καταλάβουν ποιος είναι πρακτικά ο τρόπος εκείνος με τον οποίο από την άγνοια θα οδηγηθούν στην γνώση, στην γνώση μιας αλήθειας ικανής να τους απελευθερώσει απ’ όλα τα μικρά ή μεγάλα δεινά τους. Ωστόσο, πολλές φορές η προσπάθεια αυτή καθίσταται άκρως αναποτελεσματική, μιας και κινείται πάνω σ' έναν άξονα γενικό και θεωρητικό περισσότερο, παρά προσωπικό και πρακτικό.

Για πολλούς ανθρώπους, ίσως τους περισσότερους, τα βάσανα της ζωής αποτελούν ένα «εμπόδιο», έναν «εχθρό» τον οποίο και πρέπει να «ξεφορτωθούν». Έχοντας ως οδηγό τους μια τέτοια αντίληψη, ξεκινούν έναν αγώνα απελευθέρωσης όπου σε πολλές περιπτώσεις ο «εχθρός» κατατροπώνεται κι αυτοί δεν είναι απλά νικητές, αλλά θριαμβευτές καθώς επιστρέφουν στην «ηρεμία» των συνηθειών τους, των νοοτροπιών και των συμπεριφορών εκείνων που, στην ουσία, τους οδήγησαν στην εμφάνιση του «εχθρού» στην ζωή τους. Έτσι, ο «εχθρός δεν το βάζει κάτω»? ανασκουμπώνεται κι επιτίθεται ξανά και ξανά... Μένουν -ίσως- τότε να αναρωτιούνται γι’ αυτή την εμμονή του να διαταράζει την «φαινομενική τάξη» της καθημερινότητας, ανατρέποντας έτσι πολλά σχέδια, πολλές επιθυμίες, πολλούς προγραμματισμούς και πολλά όνειρα. Και -ίσως- μια μέρα συμφωνήσουν κι αυτοί μαζί με τόσους άλλους πως «ναι, το αίτιο των βασάνων τους είναι η άγνοια» και πως «ναι, θέλουν να γνωρίσουν, προκειμένου ν’ απελευθερωθούν». Τότε αρχίζει λίγο -πολύ ένας «αγώνας δρόμου», ένας αγώνας «συλλογής γνώσεων», έτσι ώστε η άγνοια να πάψει να υφίσταται, άρα και τα βάσανα.

«Έχω γνώσεις», ωστόσο, δεν σημαίνει διόλου πως «έχω τις γνώσεις που μου χρειάζονται, προκειμένου να βαδίσω ορθότερα στην ζωή μου, όντας πιο ‘υγιής’ και πιο ‘ευτυχής’.» Πόσοι από εμάς δεν έχουμε γνώσεις πολλές, αλλά τα βάσανα, δηλαδή η άγνοια, δεν μας έχουν ακόμα εγκαταλείψει; Και, βέβαια, θα μπορούσε ποτέ να ισχυριστεί κανείς ότι είναι γνώστης του παντός και, όσο ζει, δεν αγνοεί πράγματα και κατά συνέπεια δεν μαθαίνει πώς να τα γνωρίζει; Υπ’ αυτή την έννοια, λοιπόν, ο άνθρωπος, ακόμα κι αν έχει πολλές γνώσεις, ακόμα κι αν συνεχίζει να «μαθαίνει και να γνωρίζει», θα «συνοδεύεται» από ένα μικρό ή μεγάλο «έλλειμμα», αυτό της άγνοιας και - ίσως - υπ’ αυτή την έννοια πάντα, τούτο το «έλλειμμα» να δίνει την εσωτερική ώθηση για μεγαλύτερες τελειοποιήσεις, γι’ αυτή τούτη την εξέλιξη.

Όμως, σε ό,τι αφορά τα βάσανα και τους παντός είδους πόνους μας, είναι προφανές πως δεν μας χρειάζεται, απλά, μια γενική γνώση, όσο ορθή και αληθινή κι αν είναι. Μας χρειάζεται, επίσης, η εξειδικευμένη γνώση, αυτή που «λείπει» προσωπικά από εμάς, αυτή που αποτελεί τον προσωπικό μας σύνδεσμο και οδηγό μεταξύ των αιτίων και των αποτελεσμάτων τα οποία ζούμε ή υφιστάμεθα. Διότι τα βάσανά μας, οι αγωνίες μας, οι πόνοι μας, όσο κι αν μοιάζουν με αυτά των άλλων γύρω μας, δεν παύουν να είναι «δική μας υπόθεση», «δικά μας παιδιά». Κατά συνέπεια, στο «πρόβλημα της άγνοιας» η επίλυση πρέπει να κατευθύνεται από την «εξειδικευμένη, προσωπική γνώση».

Τα προβλήματά μας, για να επιλυθούν αληθινά, πρέπει να επιλυθούν από εμάς τους ίδιους? και για να επιλυθούν από εμάς τους ίδιους, πρέπει εμείς οι ίδιοι, πρώτα απ’ όλα, να τα αναγνωρίσουμε, να τα αποδεχθούμε και κατόπιν ν’ αναζητήσουμε εκείνες τις γνώσεις που θα μας επιτρέψουν να τα κατανοήσουμε ολοένα και καλύτερα, έτσι ώστε εμείς οι ίδιοι να εφαρμόσουμε στην πράξη, στην ζωή μας, όλα αυτά που κατανοούμε. Έτσι, από ένα γενικό και θεωρητικό «Γιατί»: «γιατί οι άνθρωποι να έχουν βάσανα, γιατί να πονούν, γιατί να αγνοούν...κλπ...», οφείλουμε να περάσουμε σ' ένα «Γιατί» πιο προσωπικό και πιο πρακτικό: «Γιατί έχω βάσανα, γιατί μου συνέβη αυτό, τι είναι αυτό που αγνοώ και βρίσκομαι μέσα σ’ αυτή την περίσταση... κλπ...» Από ένα γενικό και θεωρητικό «Πώς»: «πώς μπορούν οι άνθρωποι να γνωρίσουν την Αλήθεια, ποιος είναι ο τρόπος ή οι τρόποι... κλπ...», οφείλουμε να περάσουμε σ’ ένα «Πώς» πιο πρακτικό και πιο προσωπικό: «Με ποιο τρόπο θα γνωρίσω αυτό το οποίο αγνοώ, τι πρέπει να κάνω προκειμένου να μην βρεθώ ξανά σ’ αυτή την συνθήκη, τι πρέπει να κάνω προκειμένου ν’ «απαλλαγώ» απ’ αυτή την συνθήκη... κλπ...».

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα απαντήσουν καταφατικά, αν κάποιος τους ρώταγε αν θα ήθελαν να μην έχουν ποτέ πια βάσανα στην ζωή τους. Υπό μια έννοια δε, μια τέτοια απάντηση εκφράζει - ίσως - και μια βαθύτερη και πιο εσωτερική αδυναμία που αφορά σ' αυτό τούτο το ρεύμα της εξέλιξης. Ωστόσο, χωρίς βάσανα εξέλιξη δεν υπάρχει. Τούτο όμως δεν σημαίνει πως η παρουσία των βασάνων στην ζωή μας αποτελεί και το τέλος της ευτυχίας μας. Ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να είναι ευτυχής ακόμα και στην πιο δύσκολη στιγμή της ζωής του, αν έχει κατανοήσει πως στην πραγματικότητα το «να έχεις βάσανα σημαίνει πως ο Θεός δεν σ' έχει ξεχάσει»...

Αν τα βάσανα της ζωής μας τα βλέπουμε και τα νιώθουμε ως τα εμπόδια και τους εχθρούς της ευτυχίας μας, τότε ποτέ δεν θα είμαστε ευτυχείς! Ακόμα κι ένας... «εχθρός» έχει δικαίωμα να «κατανοηθεί» και να «αγαπηθεί». Ακόμα κι ένας... «εχθρός» μπορεί να καταστεί μια μέρα «σύμμαχος» και «φίλος».

Στην πραγματικότητα, κάθε πόνος, κάθε μορφή βασάνου, δεν είναι παρά μια υπενθύμιση για κάποιες «εσωτερικές μας εκκρεμότητες» και μια ευκαιρία ώστε να αποκαταστήσουμε «τα πράγματα», όντας πιο συνειδητοί και πιο «ανάλαφροι». 'Ομως, πέρα από τις όποιες άλλες δυσκολίες «θέασης» αυτού του ζητήματος υπ' αυτή την οπτική, υπάρχει κι ένας σχεδόν «παραμελημένος», αλλά ωστόσο σπουδαιότατος, παράγοντας που συντελεί στο να αντικρίζει ο άνθρωπος μέσα από τον πόνο και τα βάσανα της ζωής του «τον προς εξόντωση εχθρό της ευτυχίας του», και όχι μια πραγματική ευκαιρία για την θεμελίωση και την ανάπτυξή της. Το φαινομενικά «πικρό», «άσχημο» ή «κακό» δεν πολυεξετάζεται, δεν αναλύεται? τίθεται, σχεδόν αυτόματα, ενώπιον του «μηχανισμού εξόντωσης», σε αντίθεση με ό,τι φαινομενικά τουλάχιστον εμφανίζεται ως «γλυκύ», «όμορφο» και «καλό». Ό,τι φαίνεται πως «επιβεβαιώνει» το ορθό των αντιλήψεων και των συμπεριφορών μας, χωρίς να απαιτεί από εμάς την παραμικρή «μετακίνηση» κι αλλαγή, είναι -τελικά- ο «καλοδεχούμενος μάρτυρας» της ευτυχίας μας και της «ορθής μας θέσης» απέναντί της.

Ο άνθρωπος έχει μάθει -κι αυτό για πολλούς λόγους- να αγαπά το άνθος, αλλά όχι την κοπριά. Κι ωστόσο, το άνθος δεν είναι παρά η κοπριά που αγαπήθηκε... Ασφαλώς και η κοπριά δεν μπορεί να «στολίσει» το σπίτι μας, ασφαλώς και η κοπριά δεν έχει το άρωμα που μπορεί να έχει ένα άνθος... Γιατί, λοιπόν, ν' ασχοληθούμε με την κοπριά; Κι ωστόσο, χωρίς κοπριά πώς μπορεί να υπάρξει άνθος; Παρ' όλο το προφανές αυτού του συλλογισμού, οι περισσότεροι άνθρωποι απαξιούν να «χαμηλώσουν» το βλέμμα και ν' αντικρίσουν την... κοπριά. Το βλέμμα στέκει να θαυμάζει την ομορφιά και το άρωμα του άνθους, κι όταν το άνθος δεν φανεί, ή φανεί διαφορετικό απ' ό,τι περιμέναμε, τότε φυσικά και δεν φταίει ο κηπουρός. Απλά, η κοπριά δεν ήταν αυτή που έπρεπε. Ο κηπουρός αδικήθηκε και μαζί του αδικήθηκε όλος ο κήπος!

Τα βάσανά μας και οι πόνοι μας στην ζωή, πολλές φορές, έχουν την... «τύχη» της κοπριάς, αποτελώντας τον «καταστροφέα του κήπου μας», τον «εκμεταλλευτή του κόπου του κηπουρού»! Μια τέτοια αντίληψη και συμπεριφορά στην ζωή μας, ωστόσο, αποδεικνύει ταυτόχρονα πόσο «λειψή», τελικά, είναι η αγάπη μας και η κατανόησή μας για όλα τα «άνθη» της καθημερινότητάς μας. Επιθυμούμε τα πιο όμορφα «άνθη» για τον εαυτό μας, τα πιο υγιή, τα πιο τέλεια, κι αδιαφορούμε για το αν η «γη» μας μπορεί να μας προσφέρει κάτι τέτοιο, αδιαφορούμε για το αν η «εργασία» μας είναι αυτή που πρέπει για να έχουμε το αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Ακόμα κι όταν βρισκόμαστε απέναντι σ' ένα «τέλειο» κατά την γνώμη μας άνθος, εμμένουμε στο να πιστεύουμε πως αυτή η... «τελειότητα» δεν μπορεί να χαθεί, δεν μπορεί να μαραθεί και να «σβήσει»... Κι όταν αυτή η «τελειότητα» παύει να υφίσταται, ο πόνος μας είναι δυσβάσταχτος, καθώς σχεδόν σαστισμένοι βιώνουμε την «κατάρρευση του τελείου».

Στην πραγματικότητα, κάθε πόνος, κάθε βάσανο αποτελεί μια έμμεση ή άμεση απόδειξη περί της μη τελειότητας, μια μικρή ή μεγάλη μαρτυρία περί της σχετικότητας των πραγμάτων. Καμία ομορφιά σ’ αυτόν τον κόσμο δεν είναι αιώνια, καμία ευτυχία δεν είναι τέλεια, καμία γνώση δεν είναι απόλυτη... Τούτο είναι που μας ωθεί ποτέ να μην επαναπαυόμαστε, αλλά να συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε. Ωστόσο, η αναγνώριση και η αποδοχή του σχετικού δεν αποτελεί τον «εχθρό» του απολύτου.

Το γεγονός πως μπορεί να σφάλλουμε, όπως μπορεί να σφάλλουν και οι άλλοι, το γεγονός πως αγνοούμε πολλά, όπως αγνοούν και οι άλλοι, δεν πρέπει να μας καθιστά ανήμπορους στο να θέλουμε και να μπορούμε να διακρίνουμε τα πράγματα και να είμαστε σε θέση κάθε φορά που το συνειδητοποιούμε να τροποποιούμε την συμπεριφορά μας και την στάση μας στην ζωή ανάλογα με τις νέες συνειδητοποιήσεις περί του εαυτού μας.

Οι πόνοι και τα βάσανα φθάνουν όταν η στάση μας στην ζωή έχει χάσει την «ευλυγισία» της, την δυνατότητα προσαρμογής της σε νέες συνθήκες, νέες αντιλήψεις, νέα ιδεώδη. Αυτή την ακαμψία, αυτή την... «απολυτότητα» έρχονται να «κάμψουν» τα βάσανα της ζωής, υπενθυμίζοντάς μας πως είμαστε άνθρωποι, συνεπώς πάντα θα υπάρχει «κάτι» που θα μας ξεπερνά, «κάτι» ακόμα για να ανακαλύψουμε και να πορευθούμε.

Μέσα στα βάσανα και τους πόνους της ζωής θα προκύψει τότε μια «άφατη ευτυχία». Η ευτυχία ενός ολοένα και πιο συνειδητού όντος. Μια ευτυχία περισσότερο σταθερή απ' όλες τις άλλες, περισσότερο βέβαιη, περισσότερο βαθιά κι αληθινή. Η ευτυχία όχι ενός «τέλειου άνθους», αλλά ενός «άνθους τελειότερου», μιας κοπριάς που αγαπήθηκε...

Ημερομηνία καταχώρησης: 8.3.2007