(Βολταίρος)

Η χωριστική αντίληψη περί του κόσμου ίσως έχει τις απαρχές της στον φιλόσοφο Αριστοτέλη, ο οποίος με το έργο του «Μετά τα φυσικά» ανέπτυξε τη θεωρία του για την ύπαρξη δύο κόσμων: του φυσικού (ορατού) και του μετα-φυσικού (αόρατου). Ήρθε μάλιστα σε αντίθεση με τον δάσκαλό του, τον Πλάτωνα και υποστήριξε ότι η αληθινή πραγματικότητα δεν μπορεί να υφίσταται έξω από τη φυσική πραγματικότητα, στον κόσμο των ιδεών, αλλά είναι ενσωματωμένη στα πράγματα που παρατηρούμε με τις αισθήσεις μας.

Ο διαχωρισμός αυτός των δύο κόσμων από τον Αριστοτέλη δημιούργησε το θεωρητικό μοντέλο του δυισμού, το οποίο υιοθετήθηκε από πολλούς φιλοσόφους αλλά εν μέρει και από τον χριστιανισμό και προκάλεσε μια τεράστια παρερμηνεία στη δυτική σκέψη γύρω από αυτό το ζήτημα. Η αναφορά στην ύπαρξη δύο κόσμων, του αισθητού και μη αισθητού, ασφαλώς δεν είναι εκείνη που δημιούργησε το πρόβλημα. Τα ερωτήματα που αναφύονται αναφέρονται στη σχέση αυτών των δύο κόσμων, πώς δηλαδή συνδέονται μεταξύ τους και εν τέλει ποια είναι η θέση του ανθρώπου και του Θεού σ’ αυτή τη σχέση. Η τοποθέτηση του μη αισθητού κόσμου, και κατά συνέπεια του Θεού, κάπου μακριά από μας οδήγησε την πλειονότητα των ανθρώπων σε μια ζωή αποκομμένη από την ενότητα των πραγμάτων. Έτσι, εξορίσαμε τον Θεό κάπου στον ουρανό και απογυμνώσαμε τη γη από την ιερότητά της.

Τι σημαίνει όμως αυτό για μας;

Σημαίνει ότι χάθηκε το νήμα μεταξύ του άνω και του κάτω, η σχέση μεταξύ Θεού και ανθρώπου και κατ’ επέκταση η σχέση μεταξύ ανθρώπου και Φύσης. Γι’ αυτό και χάθηκαν από τα παραμύθια μας οι νεράιδες και τα ξωτικά, οι γίγαντες και οι νάνοι, οι άγγελοι και οι δαίμονες και η Φύση δεν συμμετέχει πια στη ζωή των ανθρώπων. Αυτή η τόσο ζωτική για την ψυχή μας παραμυθία περιορίστηκε μόνο στους ονειροπόλους και εκείνους που ακόμη διατηρούν μέσα τους καθαρή την καρδιά και ελεύθερο το πνεύμα.

Η απώλεια του αισθήματος της ιερότητας από τη ζωή μας αποτυπώνει την απέραντη μοναξιά μας και το αίσθημα απομόνωσης από την απουσία του Θεού στην καθημερινότητά μας. Η ζωή μας αντί να είναι μια τελετουργία, περιορίστηκε στα όρια μιας καταναλωτικής υλικής διαβίωσης. Παλαιότερα οι άνθρωποι ξεκινούσαν την ζωή τους με προσευχή, ζητούσαν την ευόδωση των έργων τους με θυσίες και έκλειναν τη μέρα τους με ευχαριστίες προς το Θείο. Η σύνδεση της καθημερινότητας με ιερές πράξεις, όπως αυτή της προσευχής ή της θυσίας, ενέτασσε τον άνθρωπο στη θεία νομοτέλεια και τον τροφοδοτούσε με την αναγκαία ενέργεια για τα έργα που θα επιτελούσε στη συνέχεια. 

Πολλές φορές αποτυγχάνουν αγνές προσπάθειες των ανθρώπων για ευγενείς σκοπούς, γιατί επικεντρώνονται στην υλική διάσταση των πραγμάτων, παραγνωρίζοντας την πνευματική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το οικολογικό κίνημα που αναπτύχθηκε τα προηγούμενα χρόνια και οι χιλιάδες οργανώσεις που και σήμερα δραστηριοποιούνται. Η αφετηρία και ο προσανατολισμός των περισσότερων κινημάτων από αυτά  είναι καθαρά υλιστικός, γι’ αυτό και τα αποτελέσματα της δράσης τους δεν είναι τα αναμενόμενα. Το ζητούμενο δεν είναι αν θα κόψουμε λιγότερα δέντρα ή αν θα ψαρέψουμε λιγότερα ψάρια ή αν θα γίνουμε περισσότερο ολιγαρκείς στις ανάγκες μας, που κι αυτά ασφαλώς είναι ζητούμενα, ώστε να περιορίσουμε την καταστροφή του περιβάλλοντος. Το ζητούμενο είναι να δούμε τη θέση και τη στάση μας απέναντι στο περιβάλλον, τη Φύση, τη γη, τον κόσμο. Πρέπει να προσεγγίσουμε τη Φύση με ένα αίσθημα σεβασμού και ευγνωμοσύνης  και να αντιληφθούμε ότι εμείς δεν είμαστε οι κυρίαρχοι επί της γης, αλλά μέρος ενός συνόλου, με ιδιαίτερη ασφαλώς θέση, που δεν μας δίνει, όμως, με κανένα τρόπο το δικαίωμα να δυναστεύουμε τα άλλα πλάσματα. Πολύ διδακτική για μας είναι η συμπεριφορά μιας φυλής του Αμαζονίου η οποία όταν επρόκειτο να σκοτώσει κάποιο ελάφι για να τραφεί, ακολουθούσε ένα ολόκληρο τυπικό εξευμενισμού για την πράξη της θανάτωσης του ζώου που θα ακολουθούσε.

Είναι λοιπόν αναγκαίο να νιώσουμε και να στοχαστούμε τα πράγματα πιο εσωτερικά και πνευματικά, που σημαίνει να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά τους άλλους. Αντιλήψεις, νοοτροπίες, συναισθήματα, πράξεις που συντηρούν το υπάρχον ιερόσυλο σύστημα διαβίωσης θα πρέπει να αλλάξουν. Η προσωρινή εξάλειψη των εξωτερικών κακώς κειμένων και η διατήρηση των αιτιών που τα προκαλούν δεν αποτελεί τη λύση του προβλήματος. Τουναντίον, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον.

Η σημερινή εποχή με τα πολλά προβλήματα έχει ωστόσο και μεγάλες δυνατότητες. Τα σημάδια αφύπνισης των ανθρώπων είναι ορατά σ’ όλο τον κόσμο και η αμφισβήτηση του υλιστικού μοντέλου ζωής γίνεται όλο και πιο έντονη. Ιδιαίτερα πολλοί νέοι άνθρωποι αναζητούν εσωτερικότερα μονοπάτια για να δώσουν διέξοδο στις πνευματικές τους ανησυχίες. Η σύγχρονη επιστήμη τα τελευταία χρόνια, με τις νέες θεωρίες της φαίνεται πως μας οδηγεί πιο κοντά στην εσωτερικότητα και δεν θα είναι πολύ μακρύς ο δρόμος που θα συναντηθεί με την πνευματικότητα. Ένα νέο φως ανατέλλει δειλά – δειλά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και θα πρέπει όλοι μας να ανοίξουμε τα μάτια της ψυχής και του πνεύματός μας για να το αναγνωρίσουμε και να το υιοθετήσουμε. Τότε είναι βέβαιο ότι μια νέα συνειδητότητα θα προκύψει και η Ιερότητα θα ξαναπάρει τη θέση της στις καρδιές μας.

Νεόφυτος Χαριλάου