Μήπως χρειάζεται περισσότερη σύζευξη Πολιτικής, Οικονομίας και Φυσικής; PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Κοινωνία
Πέμπτη, 13 Νοέμβριος 2008 23:12
Του Σταμάτη Τσαχάλη 

Τα κβαντικά φαινόμενα, στις φυσικές επιστήμες, παρουσιάζουν μίαν ενότητα του σύμπαντος, που συνήθως είναι απούσα ή, τουλάχιστον, αδιόρατη στον κόσμο της καθημερινής εμπειρίας, ο οποίος κυριαρχείται από την διάνοια και τις αισθήσεις. Η ολότητα και η ένωση των αντιθέτων, σε συνδυασμό με την συμπληρωματικότητα και την απροσδιοριστία, συγκροτούν την βάση της κβαντικής θεώρησης του κόσμου.

 

 

Εάν, ωστόσο, το σύμπαν είναι πράγματι ένα αδιαίρετο όλον, η αναγωγική προσέγγιση, με την μελέτη μόνο των μερών του, στην επιστήμη, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Το όλον είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του. Τα μέρη δεν συνεπάγονται άμεσα το όλον. Αντίθετα, το αδιαίρετο όλον συνεπάγεται τα μέρη.

 

Με την επιμονή της εξειδίκευσης των επιστημόνων στα επί μέρους, χάθηκε η όραση του όλου. Άλλαξε η οπτική του κόσμου, της κοινωνίας κ.λ.π. Αυτή η οπτική έχει τις ανάλογες συνέπειες στην έρευνα των φαινομένων και των γεγονότων της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων. Επειδή δε στην κοινωνική και καθημερινή ζωή κυριαρχεί το οικονομικό θέμα και επομένως το πολιτικο-οικονομικό σύστημα, εξαρτήσαμε την πρόοδο της κοινωνίας από το χρήμα, την ύλη. Με αυτό τον τρόπο σκέψης δεν μπορούμε να επιλύσουμε τα καθημερινά προβλήματα. Στη ζωή μέσα στο σύμπαν δεν παίζει ρόλο μόνο η οικονομία. Χρειάζεται η γνώση και η αξιοποίηση και άλλων παραγόντων. Η γενικότερη ισοροπία του περιβάλλοντος δεν επιτυγχάνεται μόνο με τη διαχείριση του χρήματος, αλλά με την εφαρμογή φυσικών νόμων.

 

Αμέσως φαίνεται η ανάγκη σύζευξης και συνεργασίας δύο επιστημονικών κλάδων, της οικονομίας και της φυσικής. Αν εμβαθύνουμε περισσότερο σ’ αυτή την κατεύθυνση θα καταλήξουμε εύκολα στην αναγκαιότητα της σύζευξης όλων των επιστημών, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα, τα οποία θα ανακύπτουν συνέχεια στον δρόμο της εξέλιξης.

 

Η εξέλιξη των επιστημών δίνει τη δυνατότητα της αντιμετώπισης πολύπλοκων κοινωνικών προβλημάτων.

 

Το ερώτημα είναι: Εξετάζουμε με αυτό τον τρόπο τα πράγματα ή ο καθένας ταμπουρώνεται στην ειδικότητά του και νομίζει ότι μόνο με τη δική του γνώμη θα λυθούν τα ανθρώπινα προβλήματα;

 

Με το επίκαιρο θέμα της εκλογής προέδρου στις ΗΠΑ, γράφτηκε κάτι ενδιαφέρον, που αφορά, ιδιαίτερα, στα προσόντα του εκάστοτε προέδρου. Ήταν ένα ερώτημα:   

“ Ξέρετε φυσική κύριε πρόεδρε; “   Ίσως μέχρι σήμερα πίστευαν οι άνθρωποι ότι θα έφτανε για έναν αρχηγό κράτους να γνωρίζει οικονομικά ή νομικά. Σήμερα διαπιστώνουμε ότι αυτό δεν αρκεί! Η θεώρηση του κόσμου είναι πλέον ολιστική! Η λύση των προβλημάτων απαιτεί ολιστική οπτική!

 

Ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτικοί λαμβάνουν αποφάσεις για το μέλλον της ανθρωπότητας σκιάζεται από ένα μεγάλο ερωτηματικό για το πόσα δεδομένα γνωρίζουν και πόσα κατανοούν.

 

Ποιος έχει πρόχειρη την απάντηση στο ερώτημα αν η τρύπα του όζοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι δύο άσχετα, ανεξάρτητα φαινόμενα; Οι περισσότεροι νομίζουν ότι δεν έχουν σχέση και ότι είναι παρελκόμενα της πολύ πιό αόριστης έκφρασης: «μόλυνση του περιβάλλοντος». Η ψευδής εικόνα του εαυτού μας γεννάει μία ψευδή εικόνα του κόσμου.

 

Το μηχανιστικό, ορθολογιστικό και ντετερμινιστικό σύστημα του κόσμου κατευθύνει ακόμα τον πρακτικό τρόπο με τον οποίο εργάζεται και σκέφτεται καθημερινά η πλειοψηφία των επιστημόνων και η επιρροή του είναι αισθητή όχι μόνο στις υπόλοιπες φυσικές επιστήμες, αλλά και στις πολιτικοκοινωνικές επιστήμες.

 

Σ' αυτό το πλαίσιο σκέψης οι επιστημονικές θεωρίες, τα εργαλεία της επιστημονικής πρακτικής και τα πειραματικά σχέδια, αντανακλούν στο επίπεδο της επιστήμης την αντίληψη που σχηματίζει η κοινωνία για τον εαυτό της και τον κόσμο.

 

Το ερώτημα μοιάζει παράδοξο, είναι όμως υπαρκτό. Το «διαζύγιο» των πολιτικών με την επιστήμη ανησυχεί όλο και περισσότερο τους πολίτες, ειδικά σε μια περίοδο όπου αναζητούνται τεκμηριωμένες πολιτικές λύσεις, σε καυτά προβλήματα, με επιστημονική βάση.

 

Ο Μαρκ Τουέιν έλεγε ότι: «Το πρόβλημα με πολλούς ανθρώπους δεν είναι η άγνοιά τους, αλλά το ότι νομίζουν πως έχουν γνώσεις για τόσα πολλά πράγματα, που όμως δεν είναι έτσι όπως τα νομίζουν».

 

Οι άνθρωποι πλέον θέλουν ο πολιτικός, ο οποίος τους εκπροσωπεί, να έχει επιστημονικές γνώσεις και με τη βοήθειά τους να παίρνει αποφάσεις. Οι πολιτικοί όμως ανταποκρίνονται πρόθυμα σε αυτή την απαίτηση;

 

Πόσο καλά ενημερωμένοι είναι για την καθοριστική επιστημονική παράμετρο των προβλημάτων που έχουν να αντιμετωπίσουν;

 

Ο Comte πιστεύει ότι η εξέλιξη της ανθρωπότητας είναι η εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος, του τρόπου που ο άνθρωπος βλέπει και ερμηνεύει την πραγματικότητα που τον περιβάλλει. Έτσι η ανθρωπότητα πέρασε από το στάδιο της θεολογικής ερμηνείας των πραγμάτων, στο στάδιο της μεταφυσικής ερμηνείας και από εκεί στο στάδιο της επιστημονικής ή θετικής εξήγησης. Για τον Comte η θετική επιστήμη, που αναζητεί τις σταθερές σχέσεις, τους νόμους, που υπάρχουν μεταξύ των φαινομένων, μπορεί να προβλέψει και με βάση την πρόβλεψη αυτή ο άνθρωπος μπορεί να αναλάβει δράση. Η κοινωνία δεν είναι ένα απλό σύνολο ατόμων, αλλά υπάρχει εκεί που πραγματώνεται γενική και συνδυασμένη δράση. Τα κοινωνικά φαινόμενα, κατά τον Comte, πρέπει να μελετούνται κάτω από δύο ξεχωριστές αλλά αλληλοσυμπληρούμενες σκοπιές : τη στατική και τη δυναμική.

 

Οι τρόποι που δρουν, σκέπτονται και αισθάνονται τα μέλη της κοινωνίας δεν έχουν ή μάλλον δεν πρέπει να έχουν υποκειμενικό χαρακτήρα, δεν πρέπει δηλαδή να απορρέουν από ατομικές ιδιορρυθμίες, αλλά να υπακούουν σε κοινωνικές αναγκαιότητες και να εξυπηρετούν το συλλογικό συμφέρον. Γιατί η κοινωνία είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μελών της.

 

Ο ισομορφισμός του κοινωνικού και βιολογικού κόσμου, όπως αυτοί περιγράφονται μέσα από τις συστημικές θεωρίες, είναι χαρακτηριστικότατος : η κοινωνική διαίρεση και διαστρωμάτωση της ανθρώπινης κοινωνίας αντιστοιχεί στα επίπεδα οργάνωσης του οικοσυστήματος σε καταναλωτές, παραγωγούς, αποικοδομητές. Οι έννοιες της παραγωγικότητας, της ισορροπίας και της σταθερότητας είναι κοινού περιεχομένου και κοινής σπουδαιότητας και για τα δύο συστήματα.

 Οι επιστημονικές ανακαλύψεις συγκροτούν ένα ευρύ μέτωπο νέων συλλήψεων του φυσικού κόσμου, οι οποίες ανάλογα με την έκβαση της κοινωνικής διαπάλης, προσφέρονται σε εναλλακτικές τεχνολογικές εφαρμογές. 

Είναι ενδιαφέρον ότι η Κοινωνιοβιολογία γεννήθηκε και ανδρώθηκε παράλληλα με την Μοριακή Γενετική.

 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε την ουσία των πραγμάτων. Τι σημαίνει επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων; Ποιός είναι ο απώτερος σκοπός; Αλλοιώς κινούμαστε στην επιφάνεια των πραγμάτων και αυτό έχει πολύ περιορισμένη αξία στην ανθρώπινη πορεία και εξέλιξη.

 

Τέλος, όπως όλα τα έμβια όντα έτσι και ο άνθρωπος αλλάζει τη φύση. Η μόνη διαφορά μας με τα άλλα έμβια όντα είναι ότι εμείς μπορούμε να καθορίσουμε το είδος των αλλαγών που προκαλούμε, είτε ακολουθώντας συνειδητό σχεδιασμό, βασισμένο στην καλύτερη δυνατή γνώση, είτε κινούμενοι εγωιστικά στην υπηρεσία ρηχών συμφερόντων.

 

Θα τελειώσω αυτό το άρθρο με λίγα λόγια του φιλόσοφου Φρίντριχ Ένγκελς:

“Ας μην κολακεύουμε πάρα πολύ τους εαυτούς μας για τις ανθρώπινες νίκες πάνω στη φύση.
Για κάθε τέτοια νίκη η φύση αντιδρά ανάλογα. Κάθε νίκη πάνω στη φύση επιφέρει σε πρώτη φάση τα αποτελέσματα που αναμέναμε.
Αλλά στη δεύτερη ή τρίτη φάση έχει τελείως διαφορετικά, μη αναμενόμενα αποτελέσματα, τα οποία συχνά ακυρώνουν τα πρώτα.

Σε κάθε βήμα μας υπενθυμίζεται ότι ανήκουμε στη φύση,  υπάρχουμε διαμέσου αυτής και η υπεροχή μας οφείλεται στο ότι έχουμε το πλεονέκτημα, έναντι όλων των άλλων ζωντανών πλασμάτων, να μαθαίνουμε τους νόμους της φύσης και να τους εφαρμόζουμε σωστά”.

 

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.