| Δομές διασκορπισμού και υγεία |
 |
 |
 |
| Υγεία - Θεραπευτική - Αρθρα Υγείας - Θεραπευτικής |
| Πέμπτη, 15 Φεβρουάριος 2007 03:10 |
|
της Χάιδως Ψιλοϊνη (ιατρός, ομοιοπαθητικός) «Η φύση αποτελεί μέρος μας όπως και εμείς αποτελούμε μέρος δικό της. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας μέσα από την περιγραφή που δίνουμε για αυτήν.» Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Ίλια Πρίκγοζιν, τον Βέλγο χημικό που το 1977 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για την θεωρία του. Λέει: «Ξέρουμε ότι μπορούμε να αλληλεπιδρούμε με την φύση. Αυτό είναι η καρδιά του μηνύματος που δίνω. Η ύλη δεν είναι αδρανής. Είναι ζωντανή και ενεργή. Η ζωή αλλάζει συνεχώς με τον ένα τρόπο ή με τον άλλο μέσω των προσαρμογών της στις μη- ισορροπημένες συνθήκες. Με την ιδέα ενός καθορισμένου καταδικασμένου κόσμου να μην υφίσταται σήμερα, μπορούμε να αισθανθούμε ελεύθεροι να δημιουργήσουμε την κατεύθυνση της μοίρας μας. Η κλασσική επιστήμη μας έκανε να αισθανόμαστε ότι είμαστε αβοήθητοι μάρτυρες στον μηχανικό κόσμο του Νεύτωνα. Τώρα, η επιστήμη μας επιτρέπει να αισθανόμαστε μέσα στην φύση σαν στο σπίτι μας» Ο κλασσικός τρόπος κατανόησης του σύμπαντος ενσωμάτωσε μια νοοτροπία απελπισίας καθώς φαινόταν ότι τα πάντα συνεχώς εξαντλούνταν. Ένας μη αναστρέψιμος υποβιβασμός συνέβαινε καθώς κάθε προσπάθεια για χρήσιμη εργασία είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια μιας ποσότητας ενέργειας με την μορφή θερμότητας. Αυτή η διαδικασία εκφράστηκε στον γνωστό Δεύτερο Νόμο της Θερμοδυναμικής, ο οποίος προέβλεψε τον «θερμικό θάνατο» του σύμπαντος. Όπως ένα ζεστό φλιτζάνι καφέ που κρυώνει δεν γίνεται ξανά ζεστό, το σύμπαν μόνο του οδηγείται από την μέγιστη τάξη προς μια κατάσταση αποδιοργανωμένου χάους και τελικά σε μια κατάσταση όπου δεν θα συμβαίνουν πλέον ανταλλαγές ενέργειας και που καλείται από τους φυσικούς «ισορροπία». Είναι φανερό όμως ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Όλη η φροντίδα των βιολογικών επιστημών, για παράδειγμα, είναι η μελέτη των εξαιρέσεων σε αυτή την μη αντιστρεπτή τάση. Οι βιολόγοι μελετούν την ζωή, και η ζωντανή εξελικτική πορεία εκφράζει μια τάση απομάκρυνσης από την ισορροπία. Σε ένα σύμπαν που σταδιακά κινείται προς τα κάτω, η εξελικτική πορεία της ζωής συνεχώς κινείται προς τα πάνω αψηφώντας τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής. Ο Πρίγκοζιν περιέγραψε μέσα από μια σειρά σύνθετων μαθηματικών εξισώσεων πώς ο δεύτερος νόμος μπορεί να εξακολουθεί να ισχύει για το σύμπαν σαν όλο, αλλά να μην ισχύει τοπικά. Τυχαίες διακυμάνσεις μπορεί να συμβαίνουν και σε μια απόσταση επαρκώς μακριά από την ισορροπία τα αποτελέσματα τους μεγεθύνονται πάρα πολύ. Στην τοπική άρνηση της συμπαντικής τάσης προς αποδιοργάνωση, οι δονήσεις μπορεί να εμφανίσουν μορφές με νέα σύνθεση. Οι διαμορφώσεις που προκύπτουν στην φύση αρχίζουν να συμπεριφέρονται σαν «δομές διασκορπισμού», υποδηλώνοντας ότι αλληλεπιδρούν με το τοπικό περιβάλλον καταναλώνοντας ενέργεια από αυτό και αποδίδοντας τα προϊόντα αυτής της χρησιμοποίησης της ενέργειας πίσω στο περιβάλλον. Ένας σπουδαίος παράγοντας είναι η συνεισφορά των διακυμάνσεων ή διαταράξεων, δηλαδή των ξαφνικών αλλαγών που επιτρέπουν κάτι καινούργιο να εμφανισθεί, ακόμη και εκεί όπου η ύπαρξη της εντροπίας (τάσης προς υποβάθμιση) θα το απέκλειε. Η διαδικασία αυτή δεν είναι πάντοτε μια ήπια διαδικασία και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αλλαγές στην δομή. Με άλλα λόγια πιο πολύπλοκες μορφές απαιτούν μεγαλύτερη πρόσληψη ενέργειας από το περιβάλλον, το οποίο με την σειρά του δημιουργεί μεγαλύτερη ευθραυστότητα. Αλλά για την ειρωνεία της τύχης τα χαρακτηριστικά των διασκορπισμένων δομών είναι το κλειδί για την περαιτέρω εξέλιξη τους προς πιο σύνθετες μορφές. Το σύστημα υφίσταται μια ξαφνική αναδιοργάνωση και δραπετεύει σε μια ανώτερη τάξη όπου οργανώνεται με πιο σύνθετο τρόπο. Είναι η ποιότητα της ευθραυστότητας, η δυνατότητα «ταρακουνήματος» που παραδόξως είναι το κλειδί στην εξέλιξη. Οι δομές που απομονώνονται από την διαταραχή προστατεύονται από τις αλλαγές. Είναι στάσιμες και ποτέ δεν εξελίσσονται προς πιο σύνθετες μορφές. Τελικά φαίνεται ότι η ευαισθησία είναι ο καταλύτης των αλλαγών. Γνωρίζουμε ότι το στρες συχνά ωθεί σε νέες λύσεις, ότι οι κρίσεις μας οδηγούν σε εγρήγορση μπροστά σε νέες ευκαιρίες, ότι η δημιουργική διαδικασία χρειάζεται το χάος πριν την εμφάνιση της μορφής, ότι τα άτομα συχνά δυναμώνουν μέσα από τα βάσανα και τις συγκρούσεις και οι κοινωνίες χρειάζονται μια υγιή έκφραση διαφορετικότητας. Η θεωρεία του Πρίγκοζιν ξεκίνησε από την χημεία και την φυσική που κυβερνούν τον μικρόκοσμο αλλά φαίνεται να εφαρμόζονται άμεσα στον μακρόκοσμο της καθημερινής ζωής. Το αληθινά δημιουργικό άτομο είναι έτοιμο να εγκαταλείψει παλαιές ταξινομήσεις και να αναγνωρίσει ότι η ζωή, ιδιαίτερα η δική του μοναδική ζωή, είναι πλούσια με νέες δυνατότητες. Για αυτό το άτομο η αταξία προσφέρει την δυναμική της τάξης. Ποια σημασία μπορεί να έχει η θεωρία αυτή για την ανθρώπινη υγεία? Αν η θεωρία αυτή προβάλλει μια «ανθρώπινη φυσική» θα πρέπει να βρούμε εφαρμογές στην υγεία και την ασθένεια. Οι ιδέες του Πρίγκοζιν φαίνεται να αμφισβητούν τον αποδεκτό σκοπό της ιατρικής του να παρέχει σε όλα τα άτομα από την αρχή μέχρι το τέλος μια ζωή χωρίς ασθένεια. Ποιος δεν θα ήθελε να αποφύγει την αρρώστια και τα βάσανα? Ας θυμηθούμε όμως το κεντρικό νόημα των δομών διασκορπισμού. Μόνο μέσα από την διαταραχή μπορεί το σύστημα να δραπετεύσει σε μια υψηλότερης τάξης οργάνωση. Το κλειδί στην ανάπτυξη και την εξέλιξη είναι η ευθραυστότητα. Ενώ οι μικρές διαταραχές απορροφώνται εντός του συστήματος, οι μεγαλύτερες έχουν την δυνατότητα να διεγείρουν μια ξαφνική αλλαγή προς ένα πιο σύνθετο και εξελιγμένο σύστημα. Πώς αυτή η αντίληψη εφαρμόζεται στην ανθρώπινη υγεία; Η ασθένεια είναι χωρίς αμφιβολία μια διαταραχή με επιπτώσεις σε όλη την ψυχοσωματική μας υπόσταση. Ενώ μπορούμε να ξεπεράσουμε ήπιες προσβολές -π.χ. ένα ελαφρύ κρυολόγημα- δεν μπορούμε να χειριστούμε σοβαρές ασθένειες με την ίδια ικανότητα. Μπορούμε όμως να χρησιμοποιήσουμε την διαταραχή αυτή με έναν θετικό τρόπο, «δραπετεύοντας» σε ένα υψηλότερο βαθμό εγρήγορσης και συνειδητοποίησης και να οργανώσουμε ένα πιο πλήρη τρόπο προσέγγισης και αντιμετώπισης της υγείας μας. Όπως όμως και στην φύση συμβαίνει όλες οι διαταραχές δεν καταλήγουν σε έναν επιτυχή ανασχηματισμό του συστήματος προς μια αναδιοργάνωση σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Οι απειλές στην υγεία μας δεν αντιμετωπίζονται πάντοτε επιτυχώς από τον οργανισμό. Συχνά το σύστημα δεν ταρακουνιέται μόνο αλλά διαλύεται και η ασθένεια καταλήγει σε χρόνια αδυναμία και θάνατο. Αλλά η εξέλιξη, λέει η θεωρία των δομών διασκορπισμού, είναι αδύνατον να υπάρξει χωρίς ευπάθεια. Η διαταραχή και η ευαισθησία στην διάλυση και τον θάνατο είναι το τίμημα για την δυναμική της ανάπτυξης και την δημιουργία πιο σύνθετων μορφών. Αν δεν είχαμε ποτέ αρρωστήσει, θα μπορούσαμε να είμαστε υγιείς; Φαίνεται ότι το σώμα μας τρέφεται από την ασθένεια για να δημιουργήσει την υγεία μας όπως ακριβώς οι δομές διασκορπισμού «τρώνε την εντροπία» ή την αποδιοργάνωση στην πορεία της εξέλιξης προς πιο σύνθετες μορφές. Το σώμα μας εμπεριέχει την σοφία που προέρχεται από αμέτρητες προσβολές της ακεραιότητάς του. Από το δέρμα που μας καλύπτει μέχρι τα λευκοκύτταρά μας που καταβροχθίζουν τους μικροοργανισμούς, το σώμα μας γνωρίζει τι πρέπει να κάνει. Πώς συσσωρεύτηκε μέσα μας αυτή η γνώση; Μέσω συνεχών και επαναλαμβανόμενων διαταραχών κατά την εξελικτική μας πορεία προς πιο σύνθετες μορφές. Παρ' όλο λοιπόν που η παραδοσιακή μας σκέψη θεωρεί ότι η υγεία δεν μπορεί να υπάρξει με διαταραχές φαίνεται ότι μάλλον είναι αδύνατον να υπάρξει χωρίς διαταραχές. Οι διαδικασίες των διαταραχών και της υγείας φαίνεται πως αποτελούν μια συμπληρωματική ενότητα. Μπορούμε να βοηθήσουμε πολύ προς την κατεύθυνση της υγείας ενισχύοντας την ικανότητα προσαρμογής του σώματος όταν αντιμετωπίζει μια διαταραχή. Αντίθετα εμείς χρησιμοποιούμε ένα τεράστιο οπλοστάσιο από ενέσεις, χαπάκια και επεμβάσεις, κινούμενοι όχι μαζί με την διαταραχή αλλά εναντίον της. Ίσως θα έπρεπε να αναθεωρήσουμε την άποψή μας αυτή και αντί να συμπεριφερόμαστε σαν αμετακίνητοι βράχοι να προτιμήσουμε την ευλυγισία ενός μπαμπού που λυγίζει μαζί με τον άνεμο αντί να αντιστέκεται, καταφέρνοντας έτσι να συντηρείται. Η στρατηγική για την υγεία μας χρειάζεται να ενσωματώσει την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα στην ικανότητα να αντιδρά στις περιοδικές προσβολές της ψυχοσωματικής μας ακεραιότητας. Μέσα από αυτή την αντίληψη το πραγματικό φάρμακο είναι αυτό που κάνουμε στα μεσοδιαστήματα της ασθένειας.- σωματικά και ψυχικά. Γενικά οι μέθοδοι που δημιουργούν στον ασθενή την συνειδητοποίηση της ψυχοσωματικής του ολότητας βοηθούν στην διευκόλυνση της ξαφνικής επαναταξινόμησης και αυτό είναι φανερό όχι μόνο στην φυσική συμπτωματολογία αλλά και στις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα από την εμπειρία στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Ένα τέτοιο μοντέλο λειτουργεί πάνω στην αρχή της ολότητας ψυχής-σώματος. Οι τρόποι αυτοί κάνουν αυτό που τα συνηθισμένα χαπάκια και οι βίαιες επεμβάσεις δεν κάνουν ποτέ. Οδηγούν σε μια διέξοδο προς ένα υψηλότερο επίπεδο οργάνωσης σε μια μεγαλύτερη επίγνωση της ψυχοσωματικής μας ενότητας , σε μια καλύτερη υγεία. Η θεωρία των δομών διασκορπισμού μας τοποθετεί σε άμεση επαφή με ό,τι συμβαίνει στο σύμπαν και δίνει μέσα από την κατανόηση της λύσεις που αφορούν τόσο την ατομική όσο και την συλλογική μας «υγεία». Ίσως αντί να εγκλωβιζόμαστε μέσα στις διαταραχές και στους φόβους που αυτές προκαλούν, για τις μικρές ή μεγάλες δοκιμασίες που η ζωή μας παρουσιάζει θα μπορούσαμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να αυξήσουμε την συνειδητότητά μας και την οργάνωσή μας προς μια καινούργια δυνατότητα, που μέσω των αλλαγών που χρειάζονται και της συλλογικής μας προσπάθειας θα είναι ικανή να μας οδηγήσει ατομικά και συλλογικά σε μια καλύτερη πραγματικότητα.. Η διάλυση μιας μορφής εμπεριέχει την δυνατότητα εμφάνισης του νέου όπως ακριβώς ο σπόρος πεθαίνει για να μπορέσει να εξελιχθεί σε φυτό, όπως η νέα συνειδητότητα χρειάζεται τον θάνατο του παλιού για να εμφανισθεί, όπως η προσωπικότητα απαιτεί την διάλυσή της για την ανάπτυξη της δυναμικής της συλλογικότητας. Έτσι η έννοια του θανάτου χάνει την φοβερή της όψη και η κατανόηση και βίωση της ενότητας καταργεί τον φόβο μετατρέποντάς τα σε διαδικασία εξέλιξης που υπηρετεί την Ζωή σε όλες της τις μορφές. Ημερομηνία καταχώρησης: 15.2.2007 |