μια ποιητική προσέγγιση της ανοσολογίας

του Παντελή Μπολάνη

Τα φαινόμενα που είναι ενδιαφέροντα στην ανοσολογία είναι οι μηχανισμοί άμυνας/επίθεσης και η ανοχή. Αυτά τα δύο βασικά θέματα της ανοσολογίας δείχνουν τις δύο αντίθετες στάσεις του οργανισμού, ατομικού ή συλλογικού: τον πόλεμο και την ειρήνη, την άμυνα/επίθεση και την ανοχή. Η έρευνα του πότε επιλέγει το ένα ή το άλλο ο οργανισμός μας δεν αφορά μόνο την ιατρική, αλλά αφορά και τον φιλόσοφο που αναζητά μια διδασκαλία της φύσης με προεκτάσεις στην κοινωνική ζωή και ίσως ακόμη παρά πέρα...

Α. Η άμυνα/επίθεση

Η κυρίαρχη αμυντική ιδέα μέσα σε έναν οργανισμό είναι η διατήρηση της ταυτότητάς του. Τα στοιχεία ταυτότητάς του είναι ό,τι αποκαλούμε αντιγόνα (1). Δεν του αρκεί να σκοτώσει τα μικρόβια που εισδύουν βαθειά μέσα του και απειλούν την ζωή του, αλλά είναι έτοιμος να ανάψει πόλεμο αν κύτταρα ιδίου είδους, αλλά όχι του ιδίου ατόμου, διεισδύσουν μέσα στα όργανά του. Ακόμα και τα δικά του κύτταρα πρέπει να παίζουν πάντα τον ρόλο τους γιατί αλλοιώς, είτε λόγω μόλυνσης από ιούς ή λόγω διαστροφής της φύσης τους και επιστροφής σε πιο πρωτόγονους και πιο αδιαφοροποίητους -εμβρυϊκούς- ρόλους, καταστρέφονται.

Τα στοιχεία ταυτότητάς του είναι μόρια που βρίσκονται πάνω στην επιφάνεια των κυττάρων του και που σαν σημαίες υψώνονται πάνω από τις μεμβράνες τους. Οι σημαίες αυτές είναι αρκετές και υποδηλώνουν τη ταυτότητα του ατόμου, την ταυτότητα του ίδιου του κυττάρου, την ιστολογική του προέλευση δηλαδή, και του ρόλου του. Στην τελευταία περίπτωση, του ρόλου, αυτά τα μόρια επέχουν ρόλο διαβατηρίου για τη μετανάστευση του κυττάρου και ισχύει, μάλλον αποκλειστικά, για τα λευκά αιμοσφαίρια που μετακινούνται, από ιστό σε ιστό και από όργανο σε όργανο, όπως στα διηγήματα του Τόλκιν, οι περιφερόμενοι Φύλακες, ή στον πραγματικό μεσαίωνα οι ιππότες, καβάλα στα άλογά τους μετακινιόντουσαν από περιοχή σε περιοχή με τα λάβαρά τους υψωμένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι κύτταρα που μεταναστεύουν αλλάζουν σημαίες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους ανάλογα με το αν έφτασαν ή όχι στη περιοχή του ενδιαφέροντός τους. Πολλές φορές η κλήση τους είναι εσπευσμένη όταν μηνύματα επείγοντα εξαπολύονται από πάσχουσες ή προσβεβλημένες περιοχές και η ανταπόκρισή τους είναι τότε πολύ γρήγορη. Τότε ρίχνονται στη μάχη και η τύχη τους είναι προδιαγεγραμμένη για ορισμένα είδη εξ αυτών, όπως τα ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα. Όταν πονάμε σε κάποιο σημείο του σώματος από κάποια φλεγμονή, εκατομμύρια τέτοιοι φύλακες κείτονται νεκροί μαζί με τα απομεινάρια των εισβολέων. Άλλα κύτταρα, εκτός αυτών που θυσιάζονται στο πεδίο της μάχης, δίνουν τον χαρακτήρα και την ποιότητα των εισβολέων στα τοπικά αρχηγεία, τους λεμφαδένες, που θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε ως απομακρυσμένα κάστρα, ώστε να καθορισθεί η συνέχιση ή όχι μιας μάχης, η στρατηγική της αντιμετώπισης και η διαφύλαξη πληροφοριών για μελλοντική εισβολή του ίδιου εισβολέα. Αλλά ποιοι είναι αυτοί οι ηρωικοί περιφερόμενοι φύλακες; Αξιοσημείωτο είναι ότι η διάρθρωση του στρατού αυτού ακολουθεί μια τριαδική εκδίπλωση μέχρι σε ένα ορισμένο επίπεδο, γιατί από ένα σημείο και κάτω η πολυπλοκότητα του οργανισμού και η ελλιπής έρευνα δεν καθιστά αντιληπτή τη συνέχιση της τριαδικότητας αυτής (2).

Β. Η ανοχή

Η ανοχή του οργανισμού είναι κυρίως δύο ειδών : Η Κεντρική Ανοχή και η Περιφερική Ανοχή. Η κεντρική ανοχή προκαλείται στα κεντρικά ανοσοποιητικά όργανα, στον θύμο αδένα και στον μυελό των οστών και συνίσταται στην εξοικείωση των ανώριμων Τ - λεμφοκυττάρων (θύμος) και Β-Λεμφοκυττάρων (μυελός) με τα ημέτερα αντιγόνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα λεμφοκύτταρα που διεγείρονται κατά των ιδίων (των δικών μας) αντιγόνων καταστρέφονται μέσα στα κεντρικά ανοσοποιητικά όργανα. Ειδικά στον μυελό των οστών δίνεται η δυνατότητα στα ανώριμα Β-λεμφοκύτταρα που διεγείρονται κατά των ιδίων αντιγόνων να «μετανοήσουν», να αλλάξουν τις πρωτεΐνες επιφάνειας που αναγνωρίζουν τα αντιγόνα και έτσι να πάψουν να βλάπτουν τον οργανισμό μέσα στον οποίο τάχθηκαν, πράγμα που δεν γίνεται μέσα στη Σπαρτιατική οικογένεια του θύμου αδένα, όπου ίσως η στενότητα του χώρου ή η υφιστάμενη «νοοτροπία» δεν επιτρέπει την παραμονή «μετανοούντων».. Οσα λεμφοκύτταρα καταφέρνουν να εκφράσουν αναγνωριστικές πρωτεΐνες κατά ξένων αντιγόνων επιτρέπεται να βγούν έξω από τα κεντρικά ανοσοποιητικά όργανα. Για όσα αντιγόνα ημέτερα δεν υπάρχει εκπροσώπησή τους μέσα στα κεντρικά ανοσοποιητικά όργανα η συνάντησή τους με τα λεμφοκύτταρα γίνεται αναγκαστικά στην περιφέρεια, στα περιφερικά ανοσοποιητικά όργανα, δηλαδή τους λεμφαδένες, τον σπλήνα, τις αμυγδαλές, σε ειδικούς θύλακες του εντέρου και στους ιστούς. Εκεί αποφασίζεται οριστικά η τύχη των Τ-λεμφοκυττάρων που αντιδρούν κατά ιδίων αντιγόνων. (3) Γενικά τα λεμφοκύτταρα έχουν ανάγκη σημάτων επιβίωσης που ο οργανισμός παρέχει σε όσα από αυτά θεωρεί απαραίτητα. Η έλλειψη τέτοιων μοριακών σημάτων είναι μοιραία συνθήκη για την επιβίωσή τους. Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό γεγονός για τα ατομιστικά πνεύματά μας η συνειδητοποίηση του ομαδικού πνεύματος που κυριαρχεί σε αυτά τα μικρά ευγενικά πλάσματα της φύσης που, σαν μικροί Σαμουράι, κυκλοφορούν μέσα στο σώμα μας και μάς δίνουν την οδυνηρή διδασκαλία ότι ο θάνατος οφείλει να είναι το αποτέλεσμα μιας άχρηστης διαβίωσης και ότι αν δεν καταφέρνουμε να προσφέρουμε τίποτα στο σύνολο, αλλά αντίθετα το βλάπτουμε οφείλουμε να πεθαίνουμε αδιαμαρτύρητα. Όπως έχει θέσει το θέμα και ο Γιούργκεν Χάμπερμας (βλέπε το βιβλίο «ο Μεταεθνικός αστερισμός») το Ασιατικό πνεύμα υπακούει στη λογική ότι τα δικαιώματα του ατόμου μειονεκτούν σχετικά με τις υποχρεώσεις του απέναντι στο σύνολο, αντίθετα από την Ευρώπη που πιστεύει ακριβώς το αντίθετο. Φαίνεται ότι το σώμα μας διαθέτει ασιατική νοοτροπία!!!

Γ. Οι ασθένειες της άμυνας - επίθεσης

Ποιες είναι οι ασθένειες των αμυντικών κυττάρων μας; Οι πιο εντυπωσιακές είναι οι λεγόμενες αυτοάνοσες. Η ασθένεια ενός οργανισμού, που αποκαλείται αυτοάνοση (όπως ο ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο ρευματικός πυρετός, η βαρεία μυασθένεια, η νόσος του Graves, η νόσος του φλεγμονώδους εντέρου κλπ.) είναι η αδυναμία του οργανισμού να εξαλείψει αυτά τα λεμφοκύτταρα ή τα αντισώματα που στρέφονται κατά του εαυτού του. Το αν «έχουν δίκηο» αυτά τα λεμφοκύτταρα και ορθά καταστρέφουν κάποια δυσλειτουργικά κύτταρα των ιστών ή αν τα κύτταρα των ιστών είναι υγιή και φταίνε τα λεμφοκύτταρα, η ανοσολογία δεν το έχει ξεκαθαρίσει, αν και η άποψη που υπερισχύει σήμερα είναι ότι τα λεμφοκύτταρα υπεραντιδρούν και γι’ αυτό επαναφέρονται στην τάξη... με φάρμακα που καταστρέφουν τα ίδια ή τις λειτουργίες τους. Είναι πιθανόν οι αυτοάνοσες ασθένειες να υποδηλώνουν μια κακή λειτουργία των ιστών που προκαλείται από την μη ορθή χρήση των αντίστοιχων ενεργειακών κέντρων που υποθάλπουν το συγκεκριμένο όργανο που έχει βλαφτεί από την αυτοάνοση δράση; Τα λεμφοκύτταρα σε αυτές τις περιπτώσεις πιθανά αναλαμβάνουν την αποκατάσταση της ισορροπίας; Βέβαια αυτή η άποψη δεν έχει επιβεβαιωθεί για καμία ασθένεια του τύπου αυτού, η δε κυρίαρχη θεραπευτική δράση στρέφεται κατά της δράσης των λεμφοκυττάρων, θεωρώντας αυτά σαν πηγή του κακού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αυτοάνοσες παθήσεις η ζωτικότητα των λεμφοκυττάρων είναι αυξημένη και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στον ρευματικό πυρετό, είναι φανερό ότι κάποια κύτταρα του οργανισμού, όπως τα κύτταρα του μυοκαρδίου, εκλαμβάνονται ως μικρόβια -επειδή στην επιφάνειά τους έχουν αντιγόνα του στρεπτοκόκκου- και βλάπτονται από τα αμυντικά κύτταρα. Πρόκειται, δηλαδή, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, για ένα ατύχημα, όπως ακριβώς σε ένα πόλεμο βλάπτονται και άμαχοι. Αλλά μια τέτοια στεγνή αντίληψη δεν συγκινεί τον ποιητή της επιστήμης που βλέπει ότι, όταν η καρδιά αλλοιώνεται από ανάξια στοιχεία, τότε ο οργανισμός και η ψυχή ιδίως που τον συντηρεί, απαντά για να συντρίψει ό,τι θα έπρεπε από τις επιταγές της ίδιας της ψυχής να διατηρηθεί αγνό.

Αλλά και η ψυχιατρική εικόνα των αυτοάνοσων παθήσεων είναι ενδιαφέρουσα αν θέλουμε να δούμε κάποιες αναλογίες με τη σωματική δυσλειτουργία. Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα η κυρίαρχη ψυχιατρική εικόνα είναι αυτή της κατάθλιψης, απελπισίας, αγωνίας μετά από απώλεια αγαπημένων προσώπων ή απώλεια πατρίδας, σπιτιού κλπ και που προηγείται της εκδήλωσης της νόσου, ενώ γίνεται πολλή συζήτηση για το εάν υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ σχιζοφρένειας και ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Δηλαδή μερικές αμφισβητούμενες στατιστικές δείχνουν ελάττωση της σχιζοφρένειας σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και ενδείξεις ότι η μια ασθένεια καταλαμβάνει τη θέση της άλλης και εξουδετερώνει την πιθανότητα να εκδηλωθεί. Στην ινομυαλγία πάλι ο εσωτερικός ανέκφραστος θυμός και το άγχος είναι τα κυρίαρχα συμπτώματα. Για τον ερυθηματώδη λύκο δεν είναι γνωστά τα αίτια στο ψυχικό επίπεδο αν και γνωρίζουμε πολλά στο τομέα των ψυχιατρικών συνεπειών του λύκου. Στον λύκο παρατηρούνται όλων των ειδών οι ψυχιατρικές διαταραχές από τις πλέον ελαφρές ως τις πλέον σοβαρές. Ψυχώσεις, γνωσιακές διαταραχές, η λεγόμενη ομίχλη του λύκου, (μια πολύ μεγάλη έλλειψη διαύγειας κατά την οποία ο άνθρωπος δεν καταλαβαίνει αυτά που ήδη γνωρίζει), ποικίλου βαθμού και ποιού νευρώσεις κλπ Το ποιο από αυτά τα αποτελέσματα του λύκου προηγείται της νόσου δεν είναι εύκολο να εξάγουμε. Όμως έχουν παρατηρηθεί και κάποιες ιδιαίτερες ψυχολογικές καταστάσεις που τείνουν να του προσδώσουν μια ιδιαίτερη χροιά. Πρόκειται για τον παρορμητικό/ επιθετικό χαρακτήρα, αν μπορεί αυτή η τελευταία ψυχολογική προδιάθεση να παραλληλιστεί με την αναίτια επιθετικότητα των λεμφοκυττάρων κατά των ιδίων κυττάρων του σώματος. Συνοψίζοντας για τις αυοτάνοσες παθήσεις μπορούμε να δούμε δύο αντίθετες μεταξύ τους έννοιες να αντιμετωπίζουν την κυρίαρχη μηχανιστική άποψη του καιρού μας:

Ι. Τα λεμφοκύτταρα αντιδρούν ορθά κατά κυττάρων που έχουν βλαφθεί και αλλοιωθεί ως προς τη λειτουργία τους.

ΙΙ. Τα λεμφοκύτταρα «ενστερνίζονται» το εχθρικό πνεύμα του ασθενούς και βλάπτοντας τον ίδιο τον οργανισμό προσπαθούν να μεταδώσουν στην προσωπικότητα ένα καθρέφτισμα και μια αντανάκλαση του δικού της χαρακτήρα ώστε να κάνει τις κατάλληλες αυτορυθμίσεις .

Δ. Η ασθένεια της ανοχής

Η καθαυτό ασθένεια των ίδιων των αμυντικών κυττάρων είναι η λευχαιμία, η οποία εκφράζει μια βαθειά στάση ζωής που έχει ξεφύγει από τις πνευματικές διαστάσεις της γήινης ύπαρξης. Είναι η στάση του φόβου του θανάτου, που προσωπικά πιστεύουμε ότι είναι το ψυχοσωματικό υπόβαθρο της λευχαιμίας. Η στάση του φόβου του θανάτου υπαγορεύεται από τα ασυνείδητα επίπεδα στο επίπεδο των λευκών αιμοσφαιρίων, τα οποία κατά τον νόμο των αντιστοιχιών και των αναλογιών, «αρνούνται» με τη σειρά τους να πεθάνουν και συσσωρεύονται στον οργανισμό δίχως καμία συλλογική σκοπιμότητα παρά μόνο τη συνέχιση της δικής τους ατομικής επιβίωσης. «Αρνούνται» επίσης να σκοτώσουν ό,τι παλιότερα θα σκότωναν ανενδοίαστα. Σχετικά με αυτή την ιδέα ενδείξεις από την έρευνα υπάρχουν αρκετές (4). Αυτή είναι μια προσωπική άποψη που στηρίζεται και σε λίγες κλινικές παρατηρήσεις και που δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη από την έρευνα της ψυχοσωματικής ιατρικής (5). Η λευχαιμία ίσως να είναι τελικά μια άρρωστη ειρήνη, μια αλλοιωμένη κι ανιαρή ειρήνη, δίχως ευτυχία, δίχως τίποτα παρά μόνο με τον φόβο του θανάτου αγκαλιά. Είναι η ασθένεια που προκύπτει από το ότι ο στρατός των ιπποτών μας μετατρέπεται σε μια ομάδα ψευδο-ειρηνιστών που κρύβουν τον φόβο κάτω από ένα κάλυμμα ειρηνισμού και αγωνιστικότητας υπέρ της ειρήνης. Στην ανθρώπινη κοινωνία οι λίγοι αληθινοί ειρηνιστές δεν φοβούνται το θάνατο και είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την ιδεολογία τους και ακόμη δεν μάχονται ποτέ και με κανένα παρά μόνο με το ένστικτο της αυτοσυντήρησής τους.

Παρόμοια ασθένεια ίσως αποδειχθεί και ο καρκίνος γενικά. Ισως η ανάπτυξη ενός καρκινικού όγκου είναι αποτέλεσμα υπερβολικής ανοχής των «σωμάτων ασφαλείας» που ανέχονται την ανάπτυξη μιας ανταρσίας που αποκλίνουν από το πρόσταγμα της τάξης του οργανισμού. Ξέρουμε ότι τα μονοκύτταρα διαρκώς επιτηρούν και καταστρέφουν κύτταρα του σώματός μας που δεν υπακούουν στην ιστολογική τάξη μέσα στην οποία βρίσκονται. Αν αυτός ο έλεγχος ατονήσει τα αναρχικά κύτταρα αναπτύσσονται και καταστρέφουν την τάξη ενός οργάνου και τελικά όλον τον οργανισμό.

Ε. Η συνεργασία με τον στρατό των ιπποτών

Αδιάφορα αν ο στρατός αυτός πολεμά καλά ή κακά, έντεχνα ή άγαρμπα, δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ένας άνθρωπος που να μην συμφωνεί ότι αυτός ο στρατός έχει ανάγκη υποστήριξης. Ενας πνευματικός άνθρωπος έχει ένα επιπλέον όπλο, πέραν των φαρμάκων της ιατρικής, που μπορεί να διαθέσει προς αρωγή αυτού του στρατού: την συνειδητότητά του, ή καλύτερα τη βούλησή του. Μπορεί να καλέσει στα όπλα αυτή την ηρωική δύναμη των μικρών αυτών όντων.

Ένα παράδειγμα από τη μνήμη μου ίσως βοηθήσει. Οταν ήμουν ειδικευόμενος ήμουν μέλος μιας ομάδας που περιέθαλπε έναν νέο πολυτραυματία της μονάδας εντατικής θεραπείας σε ένα νοσοκομείο. Είχε χάσει πολύ αίμα και έπαιρνε πολλές φιάλες αίματος -είχε φτάσει τις είκοσι- και παράλληλα πρέπει να είχε πάθει πολλαπλές φλεγμονές. Τα λευκά του είχαν πέσει στο αίμα και η κατάστασή του ήταν κρίσιμη. Τότε μου ήρθε η ιδέα να πάω κοντά του και να φανταστώ τα λευκά αιμοσφαίρια και να τα ενισχύσω. Τα φαντάστηκα σαν ένα φωτεινό νέφος να ρέουν περιφερόμενα μέσα στον οργανισμό και τα παρακάλεσα, σαν ένας στρατηγός που παρακαλεί τον στρατό του να αγωνιστεί, να επιμείνουν στον αγώνα τους. Ο νέος τελικά επέζησε και εγώ, αν και δεν είχα καμία απόδειξη ότι η επέμβασή μου είχε κάποιο αποτέλεσμα, χάρηκα πολύ. Ομολογώ ότι δεν επανέλαβα πολλές φορές αυτό το πείραμα. Ισως το μόνο κέρδος που τελικά είχα από αυτήν την ιστορία είναι αυτό το όραμα του περιφερόμενου «φωτεινού νέφους μαρτύρων» και που τελικά με οδήγησε στη συγγραφή αυτού του άρθρου. Προτρέπω όλους και εγώ με τη σειρά μου, αν έχουν κάποιο άνθρωπο που αγαπούν, που περνά ή θα περάσει μια κρίσιμη οξεία φάση ασθένειας, να κάνουν το ίδιο. Να καλέσουν το στρατό των ιπποτών στα όπλα, γιατί αυτή ακριβώς είναι η θεραπεία μας: Ενας επιτυχημένος πόλεμος. Ας μην τα περιμένουμε όλα από τον θεό. Ας δράσουμε και εμείς και ας κάνουμε ό,τι μπορούμε, ό,τι η βούλησή μας μπορεί να κάνει. Και ας μην αρνηθούμε την πραγματικότητα. Η υγεία, μπορεί να είναι η ειρήνη της ψυχής, αλλά δεν είναι ειρήνη μέσα στο σώμα. Είναι ένας διαρκής πόλεμος.

Αυτή ήταν μια φτωχή προσέγγιση του στρατού και της λογικής του που υπάρχει μέσα μας. Αρα γνωρίζουμε τι υπάρχει μέσα στους ιστούς μας; Αρα αναγνωρίζουμε όλα αυτά που μαχόμαστε στην εξωτερική μας ζωή; Όταν πασχίζω και πολεμώ για την ειρήνη έχω αναγνωρίσει πρότερα ποιο πόλεμο πολεμώ και ποια ειρήνη υπερασπίζομαι; Εχουμε αντιληφθεί ότι κι αυτοί που πολεμούν από ιδεολογία θα έπρεπε να είναι το αντικείμενο της αγάπης μας, όπως ακριβώς οφείλουμε να αγαπάμε τους ιππότες του σώματος χάρις στους οποίους ζούμε; Υπάρχει κατανόηση απέναντι σε ένα Χίτλερ ή ένα Σαντάμ ή ένα έστω Μπους που σκοτώνουν για την ιδεολογία τους; Μήπως Πρέπει όλοι οι ειρηνιστές να δοκιμάσουν τον ειρηνισμό τους αγαπώντας ακόμα και αυτούς που αρνούνται την ιδεολογία της ειρήνης; Ο πόλεμος, όπως είπε και ο σκοτεινός φιλόσοφος, είναι «ο πατέρας των πάντων» από τον οποίο «πήγασαν θεοί και άνθρωποι»; Πόσο δύσκολο ακόμα και να το σκεφτούμε. Και όσο το σκεφτόμαστε ο πόλεμος, κάθε στιγμή μέσα στο σώμα μας, συνεχίζεται ασταμάτητα..

Παράρτημα - παρατηρήσεις

1. Το αντιγόνο σημαίνει μια ουσία, ένα μόριο που προκαλεί, γεννά αντίδραση (antigen: γόνο αντί, δηλαδή γέννηση εναντίωσης) και ταυτίσθηκε εξαρχής με την έννοια του ξένου και του εχθρικού. Και ο κόσμος της δυαδικότητας, στον οποίο ζούμε, εμφάνισε απέναντι στην έννοια αυτή την έννοια «αντίσωμα», που ουσιαστικά σημαίνει ουσία του οργανισμού κατά του αντιγόνου. Τα αντισώματα ήταν από τις πρώτες αμυντικές ουσίες που μελετήθηκαν. Αργότερα το αντιγόνο πήρε ευρύτερη σημασία και περιέλαβε κάθε ουσία που ήταν δυνατόν να προκαλέσει όχι μόνον αντισώματα αλλά κι άλλου τύπου αντιδράσεις, ιδίως κυτταρικές.

2. Γενικά το αίμα αποτελείται από 3 είδη κυττάρων: Λευκά αιμοσφαίρια - Ερυθρά αιμοσφαίρια - Αιμοπετάλια. Τα λευκά αιμοσφαίρια ειδικά είναι 3 γενών: τα λεμφοκύτταρα, τα μονοπύρηνα ή μακροφάγα και τα πολυμορφοπύρηνα. Τα λεμφοκύτταρα είναι 3 ειδών: Τα Τ-λεμφοκύτταρα, τα Β-λεμφοκύτταρα και οι λεγόμενοι φυσικοί φονιάδες ή ΝΚ. Τα πολυμορφοπύρηνα είναι πάλι τριών ειδών: τα ουδετερόφιλα, τα βασεόφιλα και τα ηωσινόφιλα (οξύφιλα). Τα μακροφάγα βρίσκονται στους ιστούς και μορφολογικά διαφέρουν ανάλογα με το μέρος όπου υπηρετούν. Αυτά δεν φαίνεται να υπακούουν σε αυτή την τριαδικότητα. Υπάρχουν τουλάχιστον 5 κατηγορίες μακροφάγων με διαφορετική μορφολογία και ονοματολογία ανάλογα με το μέρος όπου υπηρετούν. Ο ρόλος των Τ-λεμφοκυττάρων, που παράγονται μέσα στον θύμο αδένα και που είναι κυρίως 2 ειδών, -τα Τ4 ή CD4 ή βοηθητικά και τα Τ8 ή CD8 ή κυτταρολυτικά- είναι να προκαλούν τις λεγόμενες κυτταρικές αντιδράσεις. Οι κυτταρικές αντιδράσεις είναι κατευθυνόμενες και προσαρμόζονται ειδικά προς το εκάστοτε αντιγόνο κατόπιν ειδικής καθοδήγησης. Η ειδική καθοδήγηση προέρχεται από τις αναγνωριστικές πρωτεΐνες του λεμφοκυττάρου που είναι εξειδικευμένες για το συγκεκριμένο αντιγόνο, καθώς και από διεγερτικά ερεθίσματα από τα λεγόμενα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα που είναι τα μακροφάγα και τα δενδριτικά κύτταρα. Τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα καταβροχθίζουν μικρόβια και αντιγόνα και τα υπολείμματά τους τα παρουσιάζουν συνήθως μέσα στους λεμφαδένες στα λεμφοκύτταρα, με τελικό αποτέλεσμα μετά από μια πολύπλοκη σηματολογία να δοθεί η άδεια στα κυτταρολυτικά Τ-λεμφοκύτταρα να καταστρέψουν το συγκεκριμένο κύτταρο στόχο που κατέχει τα εν λόγω αντιγόνα, και που μπορεί να είναι ένα κύτταρο προσβεβλημένο από ιούς, από καρκίνο ή κάποιο ξένο κύτταρο. Δεν είναι τυφλές λοιπόν όλες αυτές οι κυτταρικές αντιδράσεις και βλέπουμε ότι ένας ολόκληρος μηχανισμός επιλογής στόχων με ειδικές εντολές που υπακούουν σε ένα σημειολογικό πρωτόκολλο κατευθύνει τις καταστροφικές διαδικασίες. Η σκληρότητα αυτή είναι ελεγχόμενη εκτός από τη περίπτωση των φυσικών φονέων που σαν τον Τζέημς Μποντ έχουν άδεια να σκοτώνουν, χωρίς προηγούμενη έγκριση, ό,τι τολμά να κινείται δίχως να διαθέτει τα ειδικά σήματα πάνω στη μεμβράνη του που να πιστοποιούν ότι ανήκει στον συγκεκριμένο οργανισμό. Αλλά και πάλι έχει βρεθεί ότι οι φυσικοί φονείς προέκυψαν εξελικτικά σχετικά πρόσφατα όταν ορισμένοι ιοί κατάφεραν να εξουδετερώσουν την σηματολογία καταστροφής. Οι καθοδηγητές είναι τα βοηθητικά Τ - λεμφοκύτταρα. Ακολουθώντας την τριαδική εκδίπλωση είναι και αυτά τα ΤΗ1, τα ΤΗ2 και ΤΗ3. Τα Β-λεμφοκύτταρα, που παράγονται μέσα στον μυελό των οστών, διαθέτουν την ικανότητα παραγωγής αντισωμάτων. Τα αντισώματα είναι γλυκοπρωτεΐνες που προσβάλλουν στόχους, είτε είναι μικρόβια αυτά ή κύτταρα ξένα. Κάθε Β-λεμφοκύτταρο παράγει ένα ιδιαίτερο αντίσωμα, όπως κάθε Τ-λεμφοκύτταρο κατευθύνεται κατά συγκεκριμένου αντιγονικού στόχου. Και αυτό ήταν ένα από τα μυστήρια της ανοσολογίας: Πώς καταφέρνει ο οργανισμός να φτιάξει τέτοια μεγάλη ποικιλία κυττάρων που το καθένα να στρέφεται κατά μιας συγκεκριμένης ουσίας από τις εκατοντάδες χιλιάδες που υπάρχουν; Η ηρωική σελίδα αυτή της επιστήμης χρειάζεται ένα ολόκληρο άρθρο για να εξιστορηθεί από τους πρωτοπόρους του 19ου αιώνα που προείδαν το σωστό μέχρι την τελική επιβεβαίωσή τους στις μέρες μας. Με δυο λόγια γνωρίζουμε ότι το DNA ανακατεύεται σαν τράπουλα -σε πολύ συγκεκριμένα χρωμοσώματα- και ξαναμοιράζεται με αποτέλεσμα κάθε κύτταρο που παράγεται να περιέχει διαφορετική σειρά νουκλεοτιδίων με αποτέλεσμα να παράγονται διαφορετικοί αναγνωριστικοί υποδοχείς και διαφορετικά αντισώματα. Τα πολυμορφοπύρηνα παράγονται μέσα στον μυελό των οστών και έχουν σαν ειδικό ρόλο, τα μεν ουδετερόφιλα την κατευθυνόμενη φαγοκυττάρωση, τα βασεόφιλα, τις αντιδράσεις ευαισθησίας που σχετίζονται με ειδικές αντιδράσεις αλλεργίας και τα ηωσινόφιλα σε συνεργασία με τα λεμφοκύτταρα ΤΗ2 κυρίως τις αντιδράσεις κατά παρασίτων και των υπολειμμάτων διαφόρων ασθενειών στην περιφέρεια.

3. Οι μηχανισμοί περιφερικής ανοχής των Τ-λεμφοκυττάρων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκοι και αρκετών κατηγοριών. Σε μια γενικότητα έχει αναγνωριστεί το φαινόμενο της «ανεργίας», το φαινόμενο του επαγόμενου από διέγερση θανάτου των Τ-λεμφοκυττάρων και ο μηχανισμός των λεγόμενων κατασταλτικών Τ-λεμφοκυττάρων. Παρόμοια τα Β-λεμφοκύτταρα που αναγνωρίζουν στο περιφερικό επίπεδο ημέτερα αντιγόνα και παράγουν αντισώματα εναντίον τους αποκλείονται από τους λεμφαδένες και είτε γίνονται «άνεργα» (δεν παράγουν έργο) είτε πεθαίνουν καθώς στερούνται ειδικών σημάτων που τους επιτρέπουν να ζουν.

4. Ανάμεσα σε πολλές πρόσφατες ανακαλύψεις διακρίνουμε την εξής: Τα ΝΚ κύτταρα στην οξεία μυελογενή λευχαιμία -μια λευχαιμία όπου πάσχουν τα κοκκιώδη λευκά, όπως τα πολυμορφοπύρηνα ουδετερόφιλα που προαναφέραμε, εκδηλώνουν αδυναμία να εκφράσουν τους υποδοχείς εκείνους που αναγνωρίζουν τις «σημαίες» των κυττάρων, δηλαδή τα μόρια HLA τάξης Ι, που είναι χαρακτηριστικά ενός οργανισμού. Δίχως αυτούς τους υποδοχείς δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν για να σκοτώσουν μη αποδεκτά κύτταρα. (Castriconi, 2003).

5. Ελπίζω οι αναγνώστες ιατροί να συγχωρήσουν μια παρακινδυνευμένη άποψη που στηρίχθηκε στη βιωματική ερμηνεία της ζωής ενός γέροντα πατέρα που έχασε τον γιό του και που εκδήλωσε ομοιοπαθητική συμπτωματολογία Arsenicum και μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο μετά τον θάνατο του γιού του. Η κλήση από το υπερπέραν του θανάτου, η υπενθύμιση της παρουσίας του θανάτου από το τραγικό γεγονός του θανάτου του παιδιού του, ενεργοποίησε το μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο και κυρίως την φοβική χαρακτηρολογία Arsenicum, που μόλις θεραπεύθηκε ομοιοπαθητικά, έφερε ελεύθερα την αποδοχή του θανάτου και τον ίδιο το θάνατο. Φυσικά μια τέτοια βαθειά υποσυνείδητη φοβία σίγουρα θα συνδυάζεται με κάποια συγκεκριμένα γονιδιακά στοιχεία για να εκδηλωθεί κλινικά η λευχαιμία.

Ημερομηνία καταχώρησης: 15.2.2007