Μελέτη στη βιολογία του φωτός

Τετάρτη, 10 Ιανουάριος 2007 12:47

του Γιώργου Τσαντάκη

Έτσι συχνά όταν μιλώ για τον ήλιο
Μπερδεύεται στη γλώσσα μου ένα
Μεγάλο τριαντάφυλλο κατακόκκινο
Αλλά δεν μου είναι βολετό να σωπάσω
(Ήλιος ο Πρώτος, Οδυσσέας Ελύτης)

Μεταξύ του Ήλιου και του ανθρώπινου οργανισμού υπάρχει ένας σύνδεσμος, σαν κι αυτόν που υπάρχει μεταξύ του Θεού και της ανθρώπινης ψυχής. Δίχως αυτόν τον σύνδεσμο, δίχως αυτήν την αμοιβαιότητα ο άνθρωπος δεν μπορεί να εξελιχθεί.
(Ασθένεια και Υγεία Πέταρ Ντένωφ)

Η πραγματικότητα και η αντίληψή της

Η πραγματικότητα και η αντίληψή της είναι ένα από τα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης πνευματικής αναζήτησης. Η προσέγγιση της πραγματικότητας γίνεται είτε άμεσα καθώς μελετώνται τα φαινόμενα και τα γεγονότα, είτε έμμεσα μέσα από εικόνες και εκφράσεις των καλών τεχνών. Η ποίηση ξεκινά πάντα βάζοντας μπροστά την φαντασία που έρχεται να ψηλαφίσει την πραγματικότητα και να την αποδώσει, με ένα τρόπο καινούριο, διαφορετικό και ομορφότερο, στον νου. Η σχέση της επιστήμης με την πραγματικότητα είναι σκληρή, η επιστήμη απογυμνώνει την πραγματικότητα, την τεμαχίζει προκειμένου να ανιχνεύσει όλες τις πτυχές της αλλά συχνά μπορεί να την αφήσει άψυχη και τελικά παραγνωρισμένη, ενώ θα μπορούσε να την θεραπεύσει και να την βελτιώσει.

Ένας άλλος τρόπος συμμετοχής στην πραγματικότητα, πιο μεταφορικός, είναι η έννοια του παιχνιδιού που περιλαμβάνει συνήθως μία δραστηριότητα ενός παιδιού ή και των μεγάλων με κάτι που το απασχολεί ή και το εκπαιδεύει. Επίσης παιχνίδι μπορεί να είναι και μεταξύ των ανθρώπων μία ιδιαίτερη σχέση ρόλων, όπου ο ένας άνθρωπος χρησιμοποιεί τον άλλον για κάποιον σκοπό ή όπου ο ίδιος υποδύεται κάποιον ρόλο. Το παιχνίδι μπορεί να έχει ένα αποτέλεσμα ή όχι. Το παιχνίδι μπορεί να έχει έναν νικητή ή όχι. Παίζουμε με κάτι χρησιμοποιώντας το για κάτι ή φτιάχνοντας κάτι με αυτό.

Παιχνίδι μεταξύ ανθρώπων, παιχνίδι του ανθρώπου με την φύση, της φύσης με τον άνθρωπο, παιχνίδι μεταξύ θεών, παιχνίδι μεταξύ θεών και ανθρώπων. Απαραίτητο για την αντίληψη της πραγματικότητας είναι το φως που μας παρέχει την οπτική αντίληψή της, όπως ο ήχος διευκολύνει την ακουστική αντίληψη της πραγματικότητας. Πέρα ωστόσο από την δυνατότητα που μας δίνει ο ήχος στην αντίληψη της πραγματικότητας χρησιμοποιείται και με πολλούς άλλους τρόπους και για ποικίλους λόγους, από την επικοινωνία μέχρι την διασκέδαση.

Έτσι αντίστοιχα όπως γίνεται με τον ήχο μπορεί να γίνει και με το φως; Δηλαδή να υπάρξει μία άλλου είδους σχέση, και ένα παιχνίδι με το Φως;

Η σχέση μας με το φως

Συνήθως δεχόμαστε το φως κατά μιαν έννοια χρήσης ή εκμετάλλευσης. Φωτίζουμε με το φως, βγάζουμε φωτογραφίες ή αναπαράγουμε εικόνες. Επεξεργαζόμαστε το φως και φτιάχνουμε το Laser, στη συνέχεια με την νέα του μορφή το χρησιμοποιούμε για να κόψουμε κάτι, για να χειρουργήσουμε, να καυτηριάσουμε ή για να κατασκευάσουμε όπλα και να καταστρέψουμε συνανθρώπους μας ή ακόμη και τον πλανήτη μας, επίσης σαν Laser το χρησιμοποιούμε στην ολογραφία ή και ακόμη στην σύγχρονη τέχνη .

Αυτό που λείπει, ωστόσο είναι μια απευθείας σχέση με το φως, μια προσωπική σχέση ή τέλος πάντων ένα παιχνίδι με το φως.

Αλλά πριν φτάσουμε στο παιχνίδι με το φως να συζητήσουμε λίγο για το φως, ώστε να καταλάβουμε την σχέση μας μαζί του. Το φως κινείται και γνωρίζουμε ότι κινείται συνεχώς, με μια συγκεκριμένη ταχύτητα κίνησης. Η κίνηση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του και μάλιστα η ταχύτητα της κίνησλης του αποτελεί ένα οριακό σημείο ταχύτητας για το πεδίο αυτό της ύπαρξης. Οι επιστήμονες λένε ότι στο υλικό πεδίο δεν μπορεί να υπάρξει ταχύτητα μεγαλύτερη από εκείνη του φωτός. Κινείται, και μέσω της κίνησής του αυτής φτάνει σε εμάς, όπως φτάνει σε οτιδήποτε υπάρχει στον κόσμο αυτό. Διαθέτουμε κατάλληλους αισθητήρες για το φως, τα μάτια μας, αλλά πιθανόν να μην είναι οι μοναδικοί μας αισθητήρες για το φως, καθώς δεν μπορούμε να περιορίσουμε την αισθητηριακή πρόσληψη του φωτός σε συγκεκριμένο όργανο, επειδή αισθητήρας θα μπορούσε να είναι το σώμα μας ολόκληρο, καθώς και στο δέρμα μας υπάρχουν πέρα από τα μελανοκύτταρα που άμεσα ανταποκρίνονται στην ηλιακή ακτινοβολία, υπάρχουν και άλλα κύτταρα που δείχνουν ευαισθησία στα φωτεινά ερεθίσματα και τροποποιούν την ανάπτυξή τους σύμφωνα με αυτά. Επίσης η επίφυση είναι ένα εγκεφαλικό όργανο που δεν σχετίζεται απλά με την αντίληψη του φωτός αλλά τροποποιεί την διάθεσή μας ανάλογα με την έκθεσή μας σε αυτό. Είναι άλλωστε διαδεδομένη η χρήση της μελατονίνης, της ουσίας που προάγει την παραγωγή μελανίνης στο δέρμα μας, για ήπιες περιπτώσεις δυσθυμίας και κατάθλιψης.

Τα στοιχεία της φύσης και η χρήση τους

Στην σχέση του με την φύση και τα στοιχεία της ο άνθρωπος έχει επινοήσει διάφορα παιχνίδια ή δραστηριότητες. Παιχνίδια και σπορ που έχουν σχέση με το νερό, κάνει σκι, κολύμβηση, σέρφινγκ, και ό,τι άλλο βλέπουμε να γίνεται με το νερό. Το ίδιο συμβαίνει και με τον αέρα όπου κάνει αεροπλοΐα και διάφορες άλλες δραστηριότητες που γίνονται σαν διασκέδαση και ψυχαγωγία στον αέρα. Κάτι αντίστοιχο ωστόσο δεν φαίνεται να γίνεται άμεσα με το φως παρά μόνο μέσω των εικαστικών τεχνών.

Πώς θα ήταν άραγε να μπορούσε ο άνθρωπος να σερφάρει πάνω στο φως, να κάνει σκι ή με οποιονδήποτε τρόπο να κινείται πάνω στο φως ή μέσω του φωτός ή να το χρησιμοποιεί με οποιονδήποτε άλλο τρόπο; Ακόμη και εκείνος που είναι ξαπλωμένος στην παραλία και αφήνεται στο φως και την ζέστη του, βρίσκεται σε μια κατάσταση παθητική αλλά και ασυνείδητη ταυτόχρονα, καθώς δεν έχει επίγνωση της δράσης του φωτός επάνω του, παρά μόνο μέσω των αποτελεσμάτων του, δηλαδή μαύρισμα, κάψιμο κλπ. Όμως εκείνη την στιγμή που το φως έρχεται και αγκαλιάζει τον άνθρωπο ταυτόχρονα εργάζεται επάνω του.

Εν τω μεταξύ πάντα το φως έρχεται και μας αγγίζει, και περιμένει την ανταπόκρισή μας, περιμένει να το αγγίξουμε, να το κρατήσουμε όπως το νερό που κυλά μέσα από το χέρι μας, να πλυθούμε στο φως, να λουστούμε ακόμη και να το πιούμε αφήνοντάς το να κυλήσει σε όλες τις άκρες και τις γωνιές του σώματός μας, μεταμορφώνοντάς το σε ένα ον φωτεινότερο και διαυγέστερο.

Υπάρχει τόση μελέτη του νερού, για παράδειγμα, σε σχέση με τον ανθρώπινο οργανισμό, βιολογικά, ενεργειακά κλπ., ενώ είναι λίγες οι γνώσεις μας σχετικά με την δράση του φωτός και δεν εννοώ μόνο τις διαστάσεις που παίρνει στην οπτική αλλά και σε όλες τις άλλες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, ανάπτυξης και εξέλιξης.

Για μια λεπτομερέστερη προσέγγιση θα πρέπει να ξεκινήσουμε για λίγο από τις φυσικές αντιλήψεις περί του φωτός, αλλά τότε θα κάνουμε το ίδιο λάθος που γίνεται επί πολλά χρόνια. Ίσως θα έπρεπε να ξεκινήσουμε λίγο διαφορετικά ή και αντίθετα ακόμη.

Να ξεκινήσουμε από την άλλη άποψη, δηλαδή την άποψη της σχέσης μας με το φως. Ο εγκέφαλος όπως και τα σημαντικότερα όργανα του σώματός μας βρίσκονται και εργάζονται μακριά από το φως, πράγμα που δείχνει ότι μάλλον δεν χρειάζεται η άμεση επίδραση του φωτός στην λειτουργία τους, αλλά έμμεσες επαφές μέσω των οργάνων που έρχονται σε σχέση με το φως, όπως το δέρμα. Η μακρινή συγγένεια όμως του ανθρώπινου οργανισμού με το φως βρίσκεται στην χημική σύσταση της αιμοσφαιρίνης που είναι παρόμοια με εκείνη της χλωροφύλλης των φυτών. Και ενώ το σώμα μας εκ πρώτης όψεως φαίνεται αδιαπέραστο στην φωτεινή ακτινοβολία, η με κατάλληλο τρόπο χρήση των φωτονίων, το καθιστά διαπερατό και διάφανο, ακριβώς όπως αυτό εφαρμόζεται στην εξέταση για την μέτρηση της οστικής πυκνότητας.

Και βέβαια μιλώντας για το φως δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε όλες τις σκιές εκείνες που κυριολεκτικά του ανήκουν, καθώς η σκιά υποστασιοποιείται μόνο από την παρουσία του φωτός, γιατί στο σκοτάδι δεν υπάρχουν σκιές, αλλά καθαυτό το σκοτάδι μπορεί να είναι μια μεγάλη σκιά.

Χρησιμοποιώντας κάποιες εκφράσεις, ενδεχομένως μεταφορικά, πολλές φορές αναφέρουμε: λούστηκε στο φως, ντύθηκε στο φως, βαπτίσθηκε στο φως ή ακόμη και φωτίσθηκε, και πολλά άλλα. Αυτές οι μεταφορικές έννοιες σηματοδοτούν και σημαίνουν κάποιο γεγονός το οποίο πιθανόν τελικά να μην αντιλαμβανόμαστε και να αφήνουμε την αντίληψή μας να διαχωρίζει το σημείο από το σημαινόμενο, χωρίς να αποτολμούμε μια πραγμάτωση όλων των λεκτικών μεταφορών.

Ακόμη και αν τρέχει με τόσο μεγάλες ταχύτητες το φως, δύσκολα ακόμη για την ανθρώπινη σκέψη να τις συλλάβει, τι κάνει το φως όταν φτάσει κοντά μας, όταν φτάσει επάνω μας; Προσκρούει επάνω μας με όλη αυτή την ταχύτητα του και τότε τι συμβαίνει;

Πρόσφατα επιστημονικά πειράματα αναφέρουν ότι έχει γίνει δυνατή η επιβράδυνση της κίνησης του φωτός και στη συνέχεια η αποθήκευσή του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά. Το γεγονός αυτό, μάλλον δειλά, προαναγγέλλει μια πιο άμεση σχέση μας με το φως.

Η σχέση μας με το φως γίνεται μια σχέση σύγκρουσης και ενδεχομένως τυφλής;

Αν υπάρχει μια αναλογία στη μελέτη του φωτός με το νερό, που εδώ επιχειρείται, ή και με τον αέρα, αυτό έγκειται στην παρόμοια κυματική φύση τους.

Ένα κύμα στο νερό υπάρχει, φαίνεται, προκαλεί κάποια αποτελέσματα χωρίς να μπορούμε να το απομονώσουμε από την μάζα του νερού, και αυτό γιατί το κύμα είναι αυτό καθαυτό το νερό καθώς κινείται.

Το φως και η λειτουργία του στη ζωή μας

Αλλά για να δούμε μια ακόμα διάσταση των πραγμάτων, θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε τον σχηματισμό, την κίνηση και την λειτουργία ενός κύματος του νερού καθώς αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα ή σε μια αντίστοιχη εικόνα του ονείρου μας. Πόσο πραγματική είναι μια εικόνα της ζωής μας σε εγρήγορση και της ζωής μας στη διάρκεια του ύπνου εφόσον διαπιστώνουμε ότι η ίδια εικόνα προκαλεί την παραγωγή παρόμοιων συναισθημάτων και συγκινήσεων στην εγρήγορση και στον ύπνο; Γιατί ένα κύμα είναι πάντα ένα κύμα, άσχετα αν αυτό βρίσκεται στην καλοκαιρινή ακροθαλασσιά ή στην ακροθαλασσιά των ονείρων μας. Αλλά το κύμα από μια άλλη πλευρά δεν υπάρχει ούτε στην μία περίπτωση ούτε την άλλη, αλλά είναι μία μορφή κίνησης του μέσου εντός ή επί του οποίου διαδίδεται και μεταδίδεται το κύμα. Από την πλευρά αυτή το κύμα είναι μία κατάσταση ή μία συνθήκη στην οποία μπορεί να βρεθεί ένα μέσον. Το υδάτινο κύμα δηλαδή είναι μία κατάσταση στην οποία βρίσκεται το νερό. Το ίδιο μπορεί να ισχυριστεί κανείς και για το ρεύμα που είναι μία ροή εντός ενός στερεού μέσου και ιδιαίτερα στην περίπτωση των μετάλλων που αναφερόμαστε στο ηλεκτρικό ρεύμα? δηλαδή το ρεύμα είναι το αντίστοιχο του κύματος στα στερεά μέσα. Αν λοιπόν το κύμα είναι μία κατάσταση του υγρού στοιχείου και το ρεύμα (ηλεκτρικό) είναι κατάσταση του στερεού μετάλλου, τότε στην περίπτωση του φωτός θα πρέπει να σκεφτούμε ξανά το ενδεχόμενο εκείνο που για πολλά χρόνια είναι ξεχασμένο ή καλύτερα αγνοημένο, δηλαδή τον αιθέρα.

Κάποιοι που γνωρίζουν ότι το κύμα δεν μπορεί να είναι και να υπάρχει μόνο του αλλά να είναι κύμα κάποιου μέσου, θέλησαν να δώσουν μια άλλη μορφή στο φως και είπαν ότι είναι κύμα συνδυασμένο με ύλη και αυτό βέβαια είναι αληθινό. Για την πιθανά άμεση και λειτουργική χρήση του φωτός περιγράφει το «Φανταστικό Βιβλίο»: «Κάθε πρωί, με την Ανατολή του Ήλιου, συλλέγω ένα ποτήρι φωτός, από το πρώτο πρωινό φως του ήλιου και το πίνω ξέροντας πως το πρωινό αυτό φως είναι το καλύτερο μέσον και ο καλύτερος τρόπος για να συντηρήσω ένα σώμα, μια ψυχή και μια διάνοια. Κάποιοι άλλοι αυτό το ίδιο το είπαν Θεία Κοινωνία, αλλά και αυτή δεν παύει να είναι μια γουλιά φωτός, που τόσο σπάνια βλέπουμε, είναι μια γουλιά ζωής από την ίδια την ζωή».

Ένας Κόσμος και οι κάτοικοί του

Επί πλέον δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε όπως και σε κάθε άλλο στοιχείο, (νερό, αέρας, κλπ.) τους κατοίκους του ή τα όντα εκείνα που ζουν εντός αυτού και από αυτό. Διότι όταν όλοι οι κόσμοι έχουν τους αντίστοιχους κατοίκους τους γιατί να αποκλείσουμε το φως από μια τέτοια ικανότητα και ιδιότητα; Η αδρή αυτή ταξινόμηση των φυσικών Βασιλείων σε ορυκτό, φυτικό, ζωικό και ανθρώπινο θα μπορούσε να γίνει σε μια αντιστοίχιση με τα τέσσερα στοιχεία, γη, νερό, αέρα και φωτιά. Σε κάθε ένα από τα βασίλεια αυτά αντιστοιχίζουμε και τους κατοίκους του, δηλαδή στο ορυκτό βασίλειο έχουμε κατεξοχήν τους κρυστάλλους που από ό,τι φαίνεται ζουν και συχνά αναπαράγονται, στο υδάτινο βασίλειο έχουμε τα ψάρια, ενώ στο στοιχείο του αέρα έχουμε τα πτηνά. Το στοιχείο του φωτός που θα μπορούσαμε να αντιστοιχίσουμε με εκείνο της φωτιάς, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν φαίνεται να έχει ή δεν ξέρουμε αν έχει «κατοίκους». Βέβαια μιλώντας για κατοίκους των βασιλείων αυτών δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε και ένα άλλο επίπεδο αναφοράς, που μπορεί πια να μην είναι άμεσα αποδεκτό αλλά είναι υπαρκτό ιδιαίτερα στον χώρο της μυθοπλασίας που αναφέρει τις νεράιδες και τις γοργόνες σαν τους κατοίκους του υδάτινου Βασίλειου, τα αερικά τους αντίστοιχους κατοίκους του αέρα και τα στοιχειά σαν κατοίκους του γήινου στοιχείου.

Μια ματιά στο μέλλον

Ενώ η χρήση του νερού από τον άνθρωπο για τις μετακινήσεις του είναι μια πάρα πολύ παλιά υπόθεση αρκετών χιλιάδων ετών, διαπιστώνουμε ότι παρά τις από χιλιετίες προσπάθειες του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει τον αέρα σαν μέσον μετακίνησης - η πιο γνωστή προσπάθεια που βρίσκεται ανάμεσα στα όρια του μύθου και τις πραγματικότητας είναι αυτή του Δαιδάλου - αυτό δεν έγινε δυνατό παρά πριν από λιγότερο από δύο αιώνες. Έκτοτε η εξέλιξη των πτήσεων έγινε με πολύ γρήγορα βήματα και τα πράγματα στην κίνηση μέσω και δια του αέρος έγιναν τόσο εύκολα που με δυσκολία ο άνθρωπος αναλογίζεται την πριν από αυτό εποχή.

Αν τίθεται λοιπόν ζήτημα για την κίνηση του ανθρώπου μέσω και δια του φωτός, τότε θα έλεγα πως βρισκόμαστε στην προ Δαιδάλου εποχή που ο άνθρωπος δεν φανταζόταν το εφικτό του εγχειρήματος του Δαιδάλου.

Όσο ανέφικτη και ουτοπική μπορεί να φαίνεται η απαίτηση της κίνησης μέσω και δια του φωτός τίποτε δεν αποκλείει την ανθρώπινη φαντασία, την μεγάλη αυτή διαμορφωτική αρχή, να επιχειρεί την διάνοιξη δρόμων προς την κατεύθυνση αυτή. Γιατί σίγουρα αυτό που η φαντασία εντοπίζει αργά ή γρήγορα θα περάσει στην διαδικασία της σύλληψης και της προσπάθειας πραγμάτωσης από την ανθρώπινη διάνοια.

Η επιστημονική εξέλιξη και ανακάλυψη, εν τω μεταξύ, ακολουθεί πάντα τα όρια διεύρυνσης της ανθρώπινης συνειδητότητας και την «συγκυρία» που δημιουργείται για την εμφάνιση του νου εκείνου που θα τολμήσει να διεκδικήσει την πραγμάτωση κάθε μεγάλου επιστημονικού εγχειρήματος. Έτσι όταν η ανθρώπινη συνειδητότητα θα είναι προετοιμασμένη για το επόμενο βήμα, ο «κατάλληλος» νους θα βρεθεί στη θέση του για να το πραγματοποιήσει. Μια διεύρυνση της συνειδητότητας συμπαρασύρει την ανάπτυξη, από τον ον που την πέτυχε, νέων δυνατοτήτων και ικανοτήτων που απαιτούνται για την κατανόηση της πραγματικότητας που η νέα συνειδητότητά του αποκαλύπτει, καθώς σύμφωνα με τον Sedir "Συνειδητότητα είναι αυτή η ικανότητα του Εαυτού που τον κάνει να αναγνωρίζει την ατομιστική διάκρισή του σε σχέση με τα άλλα αντικείμενα: είναι η σχέση που εγκαθίσταται μεταξύ του Εγώ και του μη εγώ μέσω διαφόρων συστημάτων ευαισθησίας".

Η συναλλαγή με έναν κόσμο σαν εκείνο που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στο φως, κατά πάσα πιθανότητα θα απαιτούσε την ανάπτυξη ταχυτήτων πέρα από εκείνη του φωτός και κατά συνέπεια θα προκαλούσε την αναζήτησή μας σε φαινόμενα που αναφέρονται στην υπερφωτεινότητα.

Ημερομηνία καταχώρησης: 10.1.2006