Τί σημαίνει η συνθήκη της Λισαβόνας για τους πολίτες της ΕΕ; 

Στις 2 Οκτωβρίου οι Ιρλανδοί ψήφισαν υπέρ της κύρωσης της Συνθήκης της Λισαβόνας  με ποσοστό 67% έναντι ποσοστού 33% που την καταψήφισε. Οι υποστηρικτές της ευελπιστούν ότι η νέα Συνθήκη θα έχει τεθεί σε εφαρμογή  μέχρι το τέλος του έτους, εφόσον βέβαια οι πολέμιοί της στην Τσεχία δεν κατορθώσουν να την υπονομεύσουν.

Πρέπει όλοι να αναρωτηθούμε αν ως Ευρωπαίοι πολίτες είμαστε διατεθειμένοι να αναλάβουμε την υποχρέωση να ενημερωθούμε για το τί σημαίνει η νέα Συνθήκη για το μέλλον της ΕΕ, και να σχηματίσουμε προσωπική και σαφή θέση έχοντας εξετάσει ενδελεχώς όλες τις απόψεις. Πόσοι από εμάς γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται τις βασικές αλλαγές που θα επιφέρει η Συνθήκη και τις πιθανές, θετικές η αρνητικές, συνέπειές τους; Κι όμως, στις ημέρες μας, με δεδομένη την εύκολη μαζική πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία, δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια για δικαιολογίες του τύπου “δε μας ενημερώνουν” ή “δε βαριέσαι... ό, τι θέλουν κάνουν!”.

Είναι ίδιον των σύγχρονων κοινωνιών να αρέσκονται και να αρκούνται στην άρνηση και την αντίδραση, προκαταλαμβάνοντας ότι κάθε πολιτικοοικονομική προσπάθεια σκοπό έχει να καταπιέσει τις μάζες των πολιτών προς όφελος των λίγων. Αυτή η νοοτροπία συνιστά ιστορικό κατάλοιπο και αντιπαρέρχεται το γεγονός ότι η σημερινή εποχή απαιτεί δράση, και όχι απλώς αντίδραση. Απαιτεί εργατικότητα, μελέτη, επικοινωνία, συνεννόηση, κατανόηση, σκέψη και την καλλιέργεια συνθηκών που θα ευνοήσουν την ανάδειξη πολιτών με ισχυρές προσωπικότητες, οι οποίοι θα έχουν τη βούληση και την ικανότητα να επιφέρουν ριζοσπαστικές αλλαγές και τομές.

Ενδεικτικά, ορισμένες από τις αλλαγές που θα επιφέρει η εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας συνίστανται:

- στην δυνατότητα λήψης αποφάσεων δια πλειοψηφίας αντί ομοφωνίας σε περισσότερους τομείς πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο,

- στην ενίσχυση της συμμετοχής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη νομοθετική διαδικασία δια της υιοθέτησης της διαδικασίας συν-απόφασης Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε περισσότερους τομείς πολιτικής,

- στην απλοποίηση και ενοποίηση  της νομικής δομής της Ένωσης η οποία θα αποκτήσει για πρώτη φορά νομική προσωπικότητα,

- στη μείωση του αριθμού των επιτρόπων,

- στη δημιουργία των  θέσεων του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ύπατου Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, με σκοπό την εμφάνιση κοινής πολιτικής στις ευρωπαϊκές υποθέσεις.

Επίσης, η Συνθήκη θα παράσχει στα εθνικά κοινοβούλια και τους πολίτες τη δυνατότητα  να συμμετέχουν στη λειτουργία της ένωσης. Ένα εκατομμύριο απλοί πολίτες προερχόμενοι από διάφορα κράτη μέλη θα μπορούν να υποβάλουν αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταθέτοντας νέες πολιτικές προτάσεις. Τα εθνικά κοινοβούλια θα έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν παρατηρήσεις για σχέδια νομοθετικών πράξεων και να ελέγχουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να μην υπερβαίνει τις εξουσίες της αναμειγνυόμενη σε θέματα που αντιμετωπίζονται καλύτερα σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.

Όλα αυτά λίγα λένε στους κοινούς πολίτες, κυρίως δεδομένου ότι η δυνατότητα εφαρμογής τους δεν είναι αυτονόητη. Πάντως, αρκετοί από τους πολίτες των κρατών-μελών που ψήφισαν υπέρ της νέας Συνθήκης θεώρησαν ότι μέσω αυτής θα απλοποιηθεί και θα διευκρινισθεί ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, κάτι που είναι αναγκαίο για την διευρυμένη ΕΕ των 27 κρατών-μελών, η λειτουργία της οποίας παραμένει μυστήριο ακόμη και για τους ενημερωμένους πολίτες της.

Υπέρ της εφαρμογής της Συνθήκης συνηγορεί το γεγονός ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-μελών έχει σχεδόν παραλύσει,  καθώς η προϋπόθεση της επίτευξης ομοφωνίας παραμένει ο κανόνας στην πλειοψηφία των τομέων πολιτικής. Βέβαια στην πράξη δεν φαίνεται να σημειώνεται καθυστέρηση στην υλοποίηση των υιοθετούμενων αποφάσεων και πολιτικών. Η ΕΕ κατάφερε να νομοθετήσει, μεταξύ άλλων, σε θέματα κλιματολογικών στοχοθετήσεων, ασφάλειας χημικών ουσιών. Κατάφερε να διαχειριστεί έναν πόλεμο στο κατώφλι της (στη Γεωργία), δυο κρίσεις στην αγορά υγραερίου, και μια παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η ΕΕ νομοθετεί και διαχειρίζεται κανονισμούς και σχεδιασμούς σε χρόνο κατά 25% συντομότερο από ό, τι πριν την τελευταία διεύρυνσή της.

Τι κινητοποίησε λοιπόν τους υποστηρικτές της Συνθήκης της Λισαβόνας; Η μετάβαση από την διαδικασία λήψης αποφάσεων δια ομοφωνίας στην πλειοψηφία και η σχεδόν ισότιμη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη λήψη των αποφάσεων συνιστούν σημαντικές πολιτικές αλλαγές. Κανένας βέβαια δεν γνωρίζει πώς θα συνδυαστούν και τι αποτέλεσμα θα επιφέρουν, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι, όπως αναφέρει ευρωπαίος αξιωματούχος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η «μεγάλη αποτυχία», «είναι επιτυχημένος ως θεσμός, αλλά δεν συνδέει τους πολίτες στην ΕΕ». Ίσως αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι Ευρωβουλευτές είναι υπέρ ενός υψηλότερου προϋπολογισμού, μεγαλύτερων δημόσιων δαπανών, εντονότερης νομοθετικής δραστηριότητας, και γενικά υπέρ της απόσπασης ισχύος από τις εθνικές κυβερνήσεις, είναι οι βασικές αιτίες του υψηλού ποσοστού αποχής των πολιτών των κρατών-μελών της ΕΕ από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Εν ολίγοις, δεδομένου ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα είναι σύνθετο και πρωτότυπο, η νέα Συνθήκη θα προκαλέσει τόσα προβλήματα, όσα σκοπεύει να λύσει. Μπορεί να χρειαστούν 20 χρόνια, εκτιμά ένα υψηλόβαθμο στέλεχος, ώστε η ΕΕ να χωνέψει τις αλλαγές που επιφέρει η Συνθήκη της Λισαβόνας στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Μέσω της νέας

Συνθήκης, η ΕΕ αποπειράται να γεφυρώσει κάποια από τα χάσματα στη λειτουργία της.

Αυτό που απαιτείται από τους πολίτες, από όλους τους πολίτες, είναι η ενεργός συμμετοχή μέσα από συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις. Η αποχή που διαπιστώθηκε στις τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές δεν αποτελεί δράση, αλλά τουναντίον έλλειψη δράσης. Η σύγχρονη κοινωνία αναλώνεται στην άκριτη διαμαρτυρία, ενώ η εποχή μας απαιτεί συλλογική δράση για να αντιμετωπισθούν οι σύγχρονες προκλήσεις. Η ΕΕ είναι φορέας τέτοιας συλλογικότητας και μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις. Αξίζει την ενεργό προσπάθεια όλων μας. 

Σάββας Ασημιάδης